ujcie rnych cech opbowoci w aspekcie rozwojowym ~: Pozwalaj one rwnie . zbada zagadnienie wynikw wychowaz3ia. Z pomoc analizy dziennikw (pamitnikwj moemy "nie`tylko okreli -- jak pisze R: Miller - si
~ Ch. Biihler, Q~eellen und Studien der Jugendkuruie, 3ena, Haft 1: Tagebuch eines ?ungen Midchens, 1922; Heft 2: Knabentagebiicher, 1928; Heft 9: Jugendtagebuch und Bebenstauf; H932; Fieft ll: Drei Gertertctionen i~n- Jugendtagebuch, 1934.
~ S. Szuman, Zviacxenie dxiennikbw ~rrttod~e~y Sako rbdta poznania jej psychiki' oraz metoda korzystania x tego.'rdta opracowania rnateriatw. W: Materiay do nauczania psychologii; pod red. L.. Wotoszynowej, Seria III, t. 2, Warszawa 1923, s~ 139 - 159.
m Ibidem, s. 150. '
p Por. S. BeIey, Psychologia wieku dojrzewania, Ksiaica-AUas, Lww - War= azowa, s. 52.
~ S. Szvasaa, op. cli., s. 142 i 145.
243
Wr bezradno planowanego wychowania, ale takae proledzi bieg Bzie ts~a i mo~oci, przeanalizowa; ktre czynniki i dlaczego byy decy Przeciwko metodzie analizy dziennikw wysuwa si te cay szereg rautw. Podkrela si xn. in., e -nie wszyscy spor~d modziey -pisz :~ n,ki, a prawie wcale nie pisz dziennikw dzieci do lat 11, 12: Ci n"~
~:~~~iast, ktrzy pisz je stanowi osobliw cz modziey. Jest to mo skora rzekomo raczej do refleksji, nipraktycznego dziaania. Pisa ~edziennikw jest szczeglnie sporadyczne w rodowisku. wiejskim i ro ~2niczym. Tym wanie przeciwnicy analizy dziennikw tumacz nie z,dnoci midzy jej uoglnieniami a wnioskami na temat modziey na ~reancie innych, tj: bardziej obiektywnych technik badawczych. Twierdz _;~i rwnie, e szczero modziey w dziennikach jest tylko pozorna. zwracaj uwag na subiektywny ich charakter, wynikajcy -- ich zda ~em - z egzaltacji i pozy literackiej modych autorw. Wspominaj te ~~ tym, e dziennik wartociowy pod wzgldem poznawczym dostaje si ~~ rk badacza bardzo rzadko, ale i wtedy ju jest- z reguy przecenzuro .Tany przez autora. Dzienniki - podkrelaj oni - s wstanie poinfor
mowa co najwyej o nielicznych sprawach. Dlatego - jak sdz - wart o z nich rezygnowa w ogle.
W podawaych zarzutach przeciwko stosowaniu w badaniach nauko
mych analizy dziennikw jest na pewno duo rac ji, ale take niemao ~ !I i ~~ Przesady. Rwnie zwolennicy zdaj sobie z, nich na og dobrze spraw.
Staraj si je pomniejszy w badaniach dziki dokadnemu ustalaniu autentycznoci i wiarygodnoci dziennikw; jak i zastosowaniu odpowiedniej anaizy. Nie wahaj si te, przed ilociowym ich opracowaniem: S. Szuman wyrni w zwizku z analiz ilociow dziennikw tzw. starystyk wewntrzpamitnikow (tj. dokonywan w obrbie jednego dziennika) i midzypamitnikow (obejmujc wiele dziennikw) ~.
W ostatnich latach daje si zauway pewna odmiana w sposobie gromadzenia dziennikw. Badacze nie zadowalaj si przypadkowym dotarciem do nich. Staraj si inspirowa pisanie ich przez modzie. Szeroko stosowane s one w niektrych zakadach pracy. Mianowicie zachca si modzie do robienia systematycznych notatek na z gry podany temat. Dotyczy on nierzadko usprawnienia oglnej produkcji zakadu, spdzania wolnego czasu, problemw wspzawodnictwa albo te po prostu oglnych wrae podczas wykonywania swych obowizkw zawodowych. Wprowadza si take dzienniki zbiorowe pisane przez wiele osb, ktre maj do zanotowania co na sugerowany temat. Dzienniki takie suy maj nie tylko celom badawczym. Mog by rwnie wanym instrumentem przepywu informacji i niemaym czynnikiem wychowawczym.
x R. Mille , Proces wychoauania i jego ~ur~nrJa, Wararaveu 1966, s. 126: \ n S. Szumann, Znaczenie dziennikw, op. cif, s. lOb. "
' _
_.... _'~ ,:
ppr~z oglnego tematu, jaki ma stanowi g~wny wtek .dziennika, Podaje ai szzegfiOw instrukcj, wyjaniajc cel; jaki przywieca w ch prowadzeniu oraz warunki, w jakich xaaj by' sporzdzane. Rzecz istotnie wan jest rwnie zapewnienie przyszych autorw dzfenn~w o ca
f' kowitej dyskrecji f-onimowoci. , Niektrzy badacze -- prcz glnego ten2atu i wspomx~iai~ej instruk c ji -- podaj jeszcze .kilka szezegowych-p3'ta, bdcych Prb. konkre tYzacji danego tematu. W przypadku takim metoda ta waciwie niewjele
v ~ rni si zasadniczo od bada ankietowych. Rnica mity nimi polega Przede i~zystl~im na tyrn; e w Przypadku ibsprowanych daiennikw postawione pytaaia wymagaj wielokrtnej dpawiedai na przestrzeni ,
' dugiego okresu czasu, natomiast w badaniach ankietowych s dawane jednorazowo i niemal natychmiast po dorczeniu ich osobom badanyrrr. Odpowiedzi na pytania w postaci daiennikw nie obowizuje te ile krelona kolejnoe. Mona rwnie na niektre pytania nie: odpwiada, lub te -- co jest bardzo wskazane -- prbbwa opowiada na postawiane przez siebie pytania, zwizane z zasygnalizowanym . ju pglnym ternatem. . y
W przypadku natomiast analizy w oparciu o intenc jonalnie tworzone dzienniki na z gry podany temat, ale bez uszczegowienia ga w postaci dodatkowych pytali, nasuwa si podobiestwo powstaych `w ten sposb wytworw z- wypracowaniami. Zachodzca midzy .nimi rnica -- jak
' mona by: s$dzit --- jest w gruncie . rzeczy raczej rnic stopnim ni gatanku. Niemniej jednak p~ponowaua i stosowana obecnie - wspmniana do
piero ca --- technika pcid nzw "anaiizy dzief~nikw'' zasuguje zda uwag. M~ , okaza si jeszcze jedn dodatkow technik,= sprzy ja jc oyv~feniu bada pedagogicznych,. Jaka blisza i jednznaczna jej ocena byaty jeszcze zbyt wcze~a. Ale warto podkreli; ie nawet dotychczasowe (niezbyt liczne) badania:: przy jej zastosowaniu wydaj si rok(c)wa dobre nadzieja ~.
b. Analiza rysunkw