Ruchy oczu mona oglnie podzieli na 3 rodzaje: 1) ruchy konwergencyjne, 2) due ruchy zwizane z ustawieniem przedmiotw w polu najostrzejszego widzenia oraz 3) drobne ruchy wystpujce stale nawet w czasie fiksacji wzroku. Omwimy je teraz kolejno.
Ruchy konwergencyjne
Ruchy te ustawiaj oczy tak, aby ich osie optyczne przecinay si na ogldanym przedmiocie, niezalenie od jego odlegoci od osoby patrzcej. Osie obu oczu s prawie rwnolege przy widzeniu przedmiotw bardzo oddalonych, a przy patrzeniu z bliska - zbiene. Tak wic w zalenoci od tego, w jakiej odlegoci znajduje si przedmiot, na ktry patrzymy, kt pomidzy osiami optycznymi oczu (konwergencja) si zmienia. Moemy si o tym przekona
23
jej oczu, gdy naprzeciwko jej nosa umiecimy palec i bdziemy go raz zblia, raz oddala od jej twarzy. Okae si, e oczy wykonuj ruchy zbiene, przy czym kt zbienoci zaley od oddalenia palca od oczu. Ruchy te s bardzo powolne (okoo 15o/sek.), a ich czas reakcji wynosi okoo 160 msek. Ruchy te nazywane s czsto ruchami fuzyjnymi, pniewa zapewniaj fuzj, czyli naoenie si obrazw z prawego i lewego oka. Ponadto maj one zasadnicze znaczenie dla oceny odlegoci przedmiotw od obserwatora. Bdzie o tym mowa w podrozdziale o percepcji odlegoci i gbi.
Due ruchy oczu
Ruchy te s zwizane z ustawieniem przedmiotw w polu najostrzejszego widzenia. Naledonichruchy skokowe, czyli s a k a d y, oraz ruchy p o d a n i a za poruszajcym si przedmiotem.
Poniewa obszar najostrzejszego widzenia jest niewielki, w zwizku z tym, aby dobrze widzie detale przedmiotw, musimy bezustannie bada je wzrokiem przez wykonywanie ruchw skokowych. Umieszczaj one za kadym razem w centrum siatkwki t cz obrazu, ktr chcemy dokadnie zobaczy. Ponadto w przypadku poruszajcego si przedmiotu dokonujemy gadkich ruchw podania za nim. Zarwno jedne, jak i drugie, s ruchami sprzonymi, czyli odbywajcymi si jednoczenie w obu oczach. Ruchy skokowe mog by bardzo szybkie - przy bardzo duym ich zakresie
Rys. 7. Ruchy oczu podczas ogldania fotografii rzeby Nefretete. (Wedug: A. T. Yarbus,
1967.)
#un#,u#ii #cJt #VyI#Vnywany, wynosi ok. 15 min. ktowych. Ich czas reakcji waha si w granicach ok. 150 - 200 msek. Due skokowe ruchy oczu s# poprzedzielane okresami fiksacji, w czasie ktrych odbywa si wlaciwa recepcja informacji wzrokowych. Podczas trwania samych ruchw zdolno identyfikowania przedmiotw jest znacznie ograniczona. Stwierdzono, e nie wynika to jednak ze zmian wraliwoci siatkwki. Kierunek ruchw oraz ich zakres jest za kadym razem wyznaczony przez mzg, ktry stawia pewne hipotezy na podstawie ju odebranych informacji.
Rysunek 7 przedstawia ruchy oczu podczas badania ludzkiej twarzy pokazujc, e maj one charakter uporzdkowany, zaleny od ogldanego przedmiotu (Yarbus,1967).
W wypadku pojawienia si poruszajcego si przedmiotu w polu widzenia najpierw nastpuje ruch skokowy umieszczajcy przedmiot w polu najostrzejszego widzenia, a nastpnie ruch podaania za przedmiotem. Jeli ten ruch podania okae si nieadekwatny, nastpi nastpny ruch skokowy, a potem znowu gadki ruch podania. Oczy prawidowo podaj za pnedmiotem, jeli jego prdko nie przekracza 20 - 30#/sek.
Drobne ruchy oczu
Ruchy te wystpuj stale, nawet wtedy, gdy z pewnym wysikiem staramy si utrzyma oczy nieruchomo (Alpern, 1970). Istniej# trzy rodzaje takich ruchw: mikrosakady, drenia o wysokiej czstotliwoci oraz powolne zbaczanie (dryft) z punktu pocztkowej fiksacji.