~Who's who of American women. 3 ed. Chicago 1963, 1160 s.
S³ownik biograficzny s³awnych kobiet amerykañskich od czasów najdawniejszych do wspó³czesnych.
III. SPISY O CHARAKTERZE POMOCNICZYM
Encyklopedie i s³owniki biograficzne pe³ni¹ obok swoich zasadniczych funkcji rolê pomocniczych Ÿróde³ informacji bibliograficznej. Spisy o charakterze pomocniczym w stosunku do encyklopedii, biografii, a przeda wszystkim piœmiennictwa bibliograficznego i szerokiego warsztatu informacji naukowej to wykazy specjalne o bardzo w¹skim zasiêgu formalnym, jak wykazy anonimów i pseudonimów, spisy portretów, s³owniki stosowanych skrótów itp. W podanym ni¿ej wykazie ograniczono siê do tych zasadniczych Ÿróde³ i wymieniono tylko najwa¿niejsze pozycje tytu³em zaprezentowania materia³u przyk³adowego.
189
a) Wykazy anonimów i pseudonimów
Rozwój literatury anonimowej i publikowanej pod pseudonimem przypada na wiek XVII i XVIII. Pseudonimy tworzy siê przez przestawienie liter w³aœciwego nazwiska (anagram), u¿ycie imienia jako nazwiska (pre-nonim), w XVI i XVII w. czêste pos³ugiwanie siê form¹ ³aciñsk¹ nazwiska lub greck¹ (traduktionim), stosowanie znaków graficznych zamiast liter (asteronim, kryptogram), zapo¿yczanie nazwisk innych itp. Motywy u¿ywania pseudonimów lub publikowania w³asnych utworów anonimowo s¹ ró¿ne, polityczne, religijne, osobiste (chêæ ukrycia nazwiska pospolitego, obawa autorów debiutuj¹cych przed krytyk¹ itp.). Pierwsze bibliograficzne zestawienia literatury anonimowej i rozwi¹zania pseudonimów datuj¹ siê na pocz¹tek XVII w., powa¿niejsze dzie³a stworzyli Vincentius Placcius i jego kontynuator Joh. Christoph Mylius. Nie rozporz¹dzaj¹c jeszcze odpowiednim materia³em bibliograficznym dawali jednak stosunkowo ma³o rozwi¹zañ. S³owniki pseudonimów i anonimów o charakterze rozumowanym, w których starano siê nie tylko daæ rozwi¹zanie, lecz go tak¿e uzasadniæ powstaj¹ ok. po³owy XIX w. Przewa¿nie maj¹ one aspekt narodowy, jak francuskie dzie³a Quærarda, Barbiera i Bruneta; niemiecki s³ownik anonimów Holzmanna i Bohatty, nowe wydanie Halketta i Lainga dla literatury anonimowej angielskiej i amerykañskiej otwieraj¹- na pocz¹tku XX w. poczet dalszych opracowañ, ograniczonych w zasadzie do literatury i pseudonimów jednego kraju. S³ownik pseudonimów i kryptonimów pisarzy polskich oraz Polski dotycz¹cych opracowa³ Adam Bar (Kraków 1936 -1938). Poi³ wojnie œwiatowej zmniejszy³a siê iloœæ literatury anonimowej, a wiêc i bibliografii z tego zakresu. Wspó³czesne opracowania dotycz¹ na cgó³ wczeœniejszych okresów literatury. Rozwi¹zywaniem aktualnych pseudonimów i literatury anonimowej zajmuj¹ siê bibliografie narodowe.
*
Weller Emil: Lexicon pseudonymorum. Wórterbuch der Pseudonymen aller Zeiten und V61ker. 2. Aufl. Regensburg 1886, 627 s. 1 wyd. 1856, suppl. 1-3, 1857-1867; przedr.: Hildesheim 1963; wykaz alfabetyczny o zasiêgu miêdzynarodowym ok. 32 tys. pseudonimów dla których rozwi¹zano nazwiska; dla rozró¿nienia jednobrzmi¹cych pseudonimów podano skrócone tytu³y utworów; tytu³y dzie³ równie¿ przy pseudonimach nierozwi¹zanych; brak informacji o Ÿród³ach oraz indeksu nazwisk.
Namenschlussei. Die Verweisungen zu Pseudonymen, Doppelnamen und Namensabwandlungen. 3. Ausg. Berlin 1941 und Erganzungen... bis 1965. Hildesheim 1968.
Jest kluczem nazwisk do Berliner Titeldrucke (zob. s. 58); posiada charakter ogólnego miêdzynarodowego s³ownika pseudonimów, podaje rozwi¹zania i wyjaœnienia 50 tys. skrótów autorskich.
190
Belgia
Le Court, Jules-Victor de: Dictionnaire des anonymes et pseudonymes. 15e siecle - 1900. T. 1. Bruxelles 1960, 1281 s. Nowe wydanie, zmienione i poprawione, dzie³a z 1863.
Bu³garia
Bogdanov Ivan: Reænik na biilgarskite psevdonimi. Pisateli, publicisti, karikaturisti i uæeni. Sofija 1961, 352 s.
S³ownik pseudonimów bu³garskich pisarzy, publicystów, karykaturzystów i uczonych.
C zechos³owac ja
Ormis Jan V.: Slovnik slovenskych pseudonymov. Turæiansky sv. Martin 1944, 366 s.
Obejmuje s³owackie pseudonimy; kontynuacja pt. Matica Slovenska. Slovnlk pseudonymov slovenskych spisovatel'ov. Martin 1961, 334 s.
Dania
Ehrencron-Muller Holger: Anonym- og pseudonym-lexikon for Danmark og Island til 1920 og Norge til 1814. K0benhavn 1940, 391 s.
Wykaz anonimów i pseudonimów Danii i Islandii do 1920, równie¿ Norwegii do 1814; w czêœci pierwszej 8 500 anonimów uporz¹dkowanych alfabetycznie, w czêœci drugiej ok. 2 000 pseudonimów z nazwiskami rozwi¹zanymi i skróconymi tytu³ami dzie³; indeks autorski dla obu czêœci; brak informacji o Ÿród³ach.
Finlandia
Kallio V. J.: Fennica-kirjallisuuden salanimia ja nimimerkkeja vuoteen 1885. Signatures et pseudonymes de la littærature finlandaise jusqu'en 1885. Helsinki 1939. S³ownik kryptonimów i pseudonimów do literatury fiñskiej do 1885.
Francja
Querard Joseph Marie: Les supercheries littœraires devoilees. 2 œd. par Gustave Brunet et Pierre Jannet; suivi 1. du Dictionnaire des ouvrages anonymes par Antoine-Alexandre Barbier. 3 æd.; 2. d'une table gœnœrale des noms reels. T. 1 - 7. Paris 1869 - 1879.