obejmuj zasadniczo wszystkich pracujcych obywateli i ich rodziny oraz wszystkie typowe -> zdarzenia losowe, ktrych wystpienie moe powodowa utrat dochodu lub pojawienie si nowych potrzeb). Ubezpieczenia prywatne (w przeciwiestwie do poprzedniego modelu) peni jedynie marginaln rol.
3. Socjaldemokraci postuluj nadanie polityce spoecznej charakteru instytucjo-nalno-redystrybucyjnego, bez wyznaczania jakichkolwiek granic zaangaowania pastwa. Zakada si, e odpowiedzialno za dobrobyt i -> bezpieczestwo socjalne kadej jednostki ponosi przede wszystkim spoeczestwo, bowiem ani rodzina, ani rynek prywatny nie s w stanie zagwarantowa kademu zaspokojenia potrzeb na dostatecznym poziomie. Dlatego te w procesie zaspokajania wszystkich wanych potrzeb mechanizmy rynkowe musz by zastpione przez planowe dziaania pastwa. Polityka spoeczna powinna obejmowa wszystkich obywateli - wszyscy s bowiem uprawnieni do godziwego standardu ycia; prawo do wiadcze spoecznych powinno zatem przysugiwa kademu, bez dyskryminujcych warunkw wstpnych. Polityka spoeczna powinna zajmowa si redystrybucj dochodw i gwarantowa dostp do wiadcze i usug oparty na kryterium potrzeb, niezalenie od funkcjonowania rynku i wkadu wasnego jednostki.
W literaturze przedmiotu model polityki spoecznej, realizowany w byych krajach tzw. realnego socjalizmu, okrela si najczciej, jako pastwowo-kolektywi-styczny" lub biurokratyczno-kolektywi-styczny". Mia on wiele cech wsplnych zarwno z modelem instytucjonalno-redy-
strybucyjnym, jak i - przede wszystkim -z modelem motywacyjnym. Z pierwszym czyo go zarwno traktowanie pastwa, jako gestora" niemal wszystkich wiadcze i usug socjalnych, jak i denie do swoicie rozumianej powszechnoci" polityki spoecznej, wyraajcej si nie tyle w prawie kadego do otrzymania pomocy, ile w zagwarantowaniu kademu prawa do pracy. Podobiestwo z modelem drugim polegao na silnym uzalenieniu praw socjalnych od statusu danego obywatela na rynku pracy, oraz na dominujcej roli techniki ubezpieczeniowej w konstrukcji systemu -> zabezpieczenia spoecznego.
Podstawowa rnica pomidzy polityk spoeczn w krajach gospodarki rynkowej i krajach realnego socjalizmu wydaje si wynika z faktu, e w tych pierwszych, niezalenie od realizowanego w nich modelu, bezpieczestwo socjalne i dobrobyt obywateli zapewniano przede wszystkim poprzez ingerencj w sfer -> konsumpcji, starajc si jak najmniej ingerowa w sfer produkcji. Natomiast w krajach socjalistycznych przykadano o wiele wiksz wag do pierwotnej dystrybucji dochodu narodowego, jeszcze na szczeblu produkcji. Osigano to przede wszystkim poprzez denie do utrzymania stanu penego zatrudnienia. Pewno pracy i pacy stanowia podstaw systemu bezpieczestwa socjalnego w krajach realnego socjalizmu. Czciowo socjalny" charakter wynagrodze upodabnia je nieco do wiadcze gwarantujcych minimalny dochd w krajach kapitalistycznych.
Drugim filarem systemu bezpieczestwa socjalnego byy wysokie subsydia pastwowe do cen podstawowych towarw i usug.
Trzecim gwarantem bezpieczestwa by stosunkowo dobrze rozbudowany system wiadcze spoecznych. Jego pod-
133
polityki spoecznej podmioty
stawow funkcj byo gwarantowanie rodkw utrzymania na wypadek okrelonych, typowych zdarze losowych oraz niemal powszechny dostp do bezpatnych lub niskopatnych usug spoecznych. Funkcje redystrybucyjne wiadcze pieninych byy mniej widoczne ni w krajach gospodarki rynkowej. Ze wzgldu na dominujc rol pastwa w okrelaniu wysokoci pac oraz w zwizku z niskim przecitnym poziomem wynagrodze i stosunkowo maymi rozpitociami pacowymi, nie byo koniecznoci znaczcego korygowania pierwotnego podziau dochodw poprzez pienine wiadczenia spoeczne.