Gdyby rz¹du Miko³ajczyka nie reaktywowano gro¿ono przejœciem do opozycji.
W tej svtuacji gen. Okulicki rozkazem z 19 I 1945 r. rozwi¹za³ AK i zwolni³ jej
¿o³nierzy z przysiêgi. Prezydent Raczkiewicz 8 II 1945 r. wyg³osi³
przemówienie radiowe ¿egnaj¹c ¿o³nierzy. Czêœæ oddzia³ów z³o¿y
wni³a siê wobec w³adz. Czêœæ jednak z gen. Okulickim na czele kontvnuowa³a
dzia³alnoœæ konspiracyjn¹. Podejmowa³a dzia³alnoœæ nowa, bardziej zakon-
spirowana organizacja pod nazw¹ "Nie" (Niepodleg³oœæ) z gen. E. Fieldorfem
na czele. Powstanie jej przygotowywano od d³u¿szego czasu. Nie rozwinê³a on
jednak bardziej aktywnej dzia³alnoœci.
W œlad za frontem sz³y grupy operacyjne poszczególnych resortów
i pe³nomocnicy rz¹du. W poszczególnych oœrodkach tworzono lokalne or-
ganizacje polityczne i w³adze administracyjne. Po wyzwoleniu reszty kraju SL
"Wola Ludu" ujawni³o siê i po³¹czy³o z lubelskim SL. Na czele SL stanêli
Stanis³aw Bañczyk, Bronis³aw Drzewiecki, Antoni Korzycki, W³adys³aw Ko-
walczyk. Do PPS zg³aszali siê cz³onkowie RPPS i Lewicy PPS z Warszawy,
£odzi, Radomia, Krakowa. Na czele PPS w Krakowie stan¹³ B. Drobner.
26
Ju¿ 3 II 1945 r. KRN podjê³a decyzjê o przeniesieniu w³adz naczelnych
pañstwa do Warszawy. Wobec zniszczenia lewobrze¿nej czêœci miasta po-
szczególne urzêdy szuka³y dla siebie pomieszczeñ na Pradze. Niektóre urzêdy
zlokalizowano w £odzi. Wiele osób prominentnych szuka³o miejsca zamiesz-
kania w osiedlach i miasteczkach podwarszawskich roz³o¿onych wzd³u¿ Elekt-
rycznej Kolei Dojazdowej (EKD), jak np. Milanówek, Pruszków, W³ochy.
Przyst¹piono do odbudowy zniszczeñ wojennych, podejmowano dzia³alnoœæ
gospodarcz¹ i spo³eczn¹. Konspiracja stawa³a siê przeszkod¹ w normalizacji
stosunków. Za pozostaniem w konspiracji opowiadali siê g³ównie socjaliœci
(WRN) i endecy, ludowcy zamierzali siê ujawniæ. Przywódca SL "Roch" J.
Nieæko powiedzia³ przewodnicz¹cemu RJN Pu¿akowi, ¿e SL ustosunkuje siê
pozytywnie do Rz¹du Tymczasowego, poniewa¿ ch³opi "nie s¹ zdolni do
konspiracji", a ponadto nale¿y "ufaæ kierownikom nowego re¿imu". Oburzony
Pu¿ak okreœla³ Miko³ajczyka jako "popy chad³o Churchilla".
W dniach 4-I1 II 1945 r. przywódcy 3 wielkich mocarstw spotkali siê
w Ja³cie na Krymie. Du¿o uwagi poœwiêcono sprawie polskiej. Oficjalnie
uznano, ¿e wschodnia granica Polski zostanie wytyczona wg linii Curzona
z odchyleniem od niej na 3 - 8 km na korzyϾ Polski. W sprawie granicy
pó³nocnej i zachodniej ustalono, ¿e "Polska powinna uzyskaæ znaczny przyrost
terytorialny na pó³nocy i na zachodzie". Ostateczn¹ decyzjê w tej s rawie
odk³adano do zakoñczenia wojny. Deklaracja Ja³tañska g³osi³a, ¿e Rz¹d Tym-
czasowy w kraju nale¿y przekszta³ciæ "na nowej podstawie demokratycznej
z w³¹czeniem przywódców demokratycznych z samej Polski i Polaków z za-
granicy". Zapewniano, ¿e utworzony w ten spnsób Tymczasowy Rz¹d Jednoœci
Narodowej uzyska miêdzynarodowe uznanie i poparcie.
Mocarstwa zachodnie pozostawi³y wiêc rz¹d polski w Londynie poza swoi-
mi planami. Fakt ten spowodowa³ uznanie ze strony Rz¹du Tymczasowego oraz
ostr¹ krytykê rz¹du londyñskiego i jego agentur w kraju. Krytykowano tak spo-
sób podjêcia uchwa³ (bez konsultacji z rz¹dem polskim), jak i ich sens.
Przyjêcie
linii Curzona za wschodni¹ granicê Polski uznano za krzywdz¹ce dla Polski.
W dniach 21 - 22 II 1945 r. w Milanówku odby³o siê posiedzenie
konspiracyjnej RJN z udzia³em delegata rz¹du, S. J. Jankowskiego. Jed-
nog³oœnie uchwalono uchwa³ê protestuj¹c¹ przeciw decyzjom ja³tañskim. Jed-
noczeœnie ostrej krytyce poddano rz¹d Arciszewskiego i prezydenta Racz-
kiewicza. Przedstawiciele "Ojczyzny" wyst¹pili z RJN ze wzglêdu na stanowis-
ko premiera Arciszewskiego w sprawie granicy zachodniej. Ludowcy ¿¹dali
ust¹pienia prezydenta i rz¹du oraz ponownego przekazania funkcji premiera
Miko³ajczykowi;zapowiedzieli wyst¹pienie z czwórporozumienia. Szukali kon-
taktów z Rz¹dem Tymczasowym.
Najbardziej nieprzejednane stanowisko zajmowali przywódcy PPS (WRN).
Pu¿ak uda³ siê w objazd kraju celem reaktywowania konspiracyjnych oœrodków
partii w Krakowskiem i w Okrêgu Œl¹sko-D¹browskim. W Krakowie prze-
27
prowadzono konspiracyjne posiedzenie najwy¿szych w³adz partyjnych. W dniu
17 marca odby³o siê posiedzenie CKW PPS, zaœ 18 marca zwo³ano wybranych na
Kongresie Radomskim w 1937 r. cz³onków Rady Naczelnej PPS. Zebranie
prowadzi³ Zygmunt ¯u³awski, a referat wyg³osi³ Z. Zaremba. Zdania uczest-
ników by³y podzielone. ¯u³awski by³ przeciw kontynuowaniu dzia³añ konspi-
racji, mimo to uchwalono, by partii nie ujawniaæ. Protestowano przeciw Ja³cie.
Tymczasem coraz wiêcej wybitnych dzia³aczy socjalistycznych (W. Kaczano-