Pozostawieni
spoeczestwa bez takiej ochrony jest moralnie naganne, politycznie ni^
bezpieczne, a gospodarczo w kocowym rachunku nieefektywne.
Wartoci i prawa czowieka...
Przeciw zasadzie pastwa socjalnego* podnosi si to zwaszczj
Jej wprowadzenie do konstytucji, a nastpnie realizacja jest \
niemoliwe lub przynajmniej natrafia na bardzo powane przesz
j one gwnie charakter ekonomiczny. Nawet pastwa najbard;
nite i bogate nie s dzi w stanie unie ciarw zwizanych z
urzeczywistnianiem tej zasady. Dowiadczyy tego w ostatnim dz
ciu pastwa na przykad Szwecja znane uprzednio jako sz
realizatorzy koncepcji pastwa dobrobytu (Welfare State), pas
kuczego (I'Etat providence), pastwa socjalnego. Rzeczpospoli
przeywajca powane trudnoci ekonomiczne i sabo rozwinita
czo, nie mogaby, w dajcej si przewidzie przyszoci, sta si ]
socjalnym*. Postanowienie konstytucji zawierajce tak deklarac
martw liter, godzc przez to w presti pastwa i prawa.
Prawa socjalne obywateli majce realizowa zasad pastwa praw
s w istocie uprawnieniami o charakterze prawnym, a obowizki, h
korelatem obowizkami prawnymi. Nie mona ich bowiem dochoc
stpowaniach przed organami pastwa, a zwaszcza organami sdw;
raczej deklaracje intencji lub wytyczne programowe. Konstytucja po\
natomiast aktem normatywnym, mie charakter jurydyczny. Umiess
niej takich deklaracji ogranicza jej znaczenie jako aktu normatywnegi
Przyjcie zasady pastwa socjalnego* moe wpyn na osabi
tywacji obywateli do podejmowania, w ramach ich wolnoci, dzia
widualnych, ktrych efektem miaoby by samodzielne zapewni
sobie i swym bliskim. Zdejmowaoby ono z jednostek odpowiedzi;
swe losy i osabio ich dynamizm ekonomiczny, w rezultacie prow
do zuboenia caego spoeczestwa. Argument ten podnoszony je
szcza przez liberaw i liberaw konserwatywnych.
Proklamowanie expressis verbis tej zasady w konstytucji jest nie
ne, o ile znajdzie si w niej zasada pastwa prawnego* oraz zostat
wadzone postanowienia dotyczce uprawnie ekonomicznych, socj
kulturalnych obywateli. Jeli bowiem pastwo jest rzeczywicie pa
prawa, to realizuje wszystkie zadeklarowane uprawnienia, w tym w]
mienione; staje si przez to pastwem socjalnym.
W zwizku z ide pastwa socjalnego* podnosi si niekiedy (prof
czewski), i posugiwanie si pojciem sprawiedliwo spoeczj
niewaciwe, poniewa jest to pleonazm, a przynajmniej termin o nie
krgu znaczeniowym. Niektrzy wysuwaj te zarzut, e termin tei
skompromitowany w okresie PRL, cho warto przypomnie, e wch
take do sownika spoecznych encyklik papieskich. W to miejsce pi
je si uywa okrelenia sprawiedliwo (bez dopenie) jako t
o ustalonym w filozofii moralnej znaczeniu". (W opracowaniu wykc
no ekspertyzy prof. prof. Sylwestra Zawadzkiego i Jacka Kurczewski
1 10 1/Qgnczorek> Podstawowe dylematy konstytucyjne, Druk Sejmowy
66
Jolanta Supiska
Wartoci i prawa czowieka..
Pytania i zadania:
1. Przyjrzyjcie si rysunkom przedstawiajcym pi rnych typw
spoeczestw (Rys. 1) i odpowiedzcie na pytania, ktre kiedy zadao
swoim respondentom Centrum Badania Opinii Spoecznej. Jakim spo-
eczestwem jest dzi Polska ktry z rysunkw jest temu najbliszy?
Jak przypuszczacie do ktrego z tych rysunkw Polska bdzie
podobna za 30 lat? A jak Polska powinna wyglda? Nastpnie zasta-
nwcie si, jakimi wartociami kierowalicie si odpowiadajc na
ostatnie z tych pyta.
2. Zapoznajcie si z problematyk przedstawion w kolejnych rapor-
tach dla Klubu Rzymskiego; zwaszcza z raportem pod red. J. Tinber-
gena, O nowy ad midzynarodowy, Warszawa 1978. Postarajcie si
przeledzi, jak zmienia si ich charakter od pozornie beznamitnej
prognozy do promowania systemw wartoci i podporzdkowywania
im polityki.
3. Sprbujcie odtworzy stanowiska aksjologiczne przedstawicieli
rnych ugrupowa politycznych (na przykadzie programw wybor-
czych, sporw legislacyjnych lub analizy treci prasy partyjnej).
Zalecane lektury:
Rys. 1. Rne typy spoeczestw
Typ A
Niwielka elita na grze,
bardzo mao ludzi
w rodku i wikszo
ludzi na dole
TypB