W tym wzglêdzie ich stanowisko bli¿sze jest pogl¹dom Holmes;
Kinga, czy nawet Beredaya.
Metodologiê badañ porównawczych opracowan¹ przez Noaha i Ecksteina mo¿na by pi stawiæ w postaci nastêpuj¹cej sekwencji:
1- Ustalenie problemu. Spraw¹ istot¹ jest okreœlenie i wyjaœnienie badanego probl który mo¿e byæ rozwi¹zany za pomoc¹ studium porównawczego. Na przyk³ad w wj zapoznania siê z literatur¹ przedmiotu czy te¿ na podstawie autopsji mo¿na zgrom dane umo¿liwiaj¹ce poznanie i zrozumienie zagranicznych systemów oœwiatowych, lepsze poznanie w³asnego systemu szko³y. Zaczyna zauwa¿aæ siê podobieñstwa i roi które trzeba bêdzie wyjaœniæ. Intelektualizacja problemu sugerowaæ bêdzie mo¿liwe ¦ hienia, podsuwaæ zestaw pytañ lub przypuszczalnych zwi¹zków. Na przyk³ad niekto stemy oœwiatowe w pewnych krajach ciesz¹ siê opini¹ innowacyjnych, podczas gdy Uwa¿ane s¹ za konserwatywne. Byæ mo¿e istnieje zwi¹zek miêdzy innowacyjnoœci¹ a
s³onymi systemami politycznymi lub dominacj¹ poszczególnych systemów religijnych lub tradycji, charakterystyk¹ poszczególnych systemów spo³ecznych lub ró¿nymi sposobami organizacji i kontroli szkó³. Mo¿e to prowadziæ do wzrostu zainteresowania okreœlon¹ relacj¹ w kilku spo³eczeñstwach, do lepszego zrozumienia problemu;
2. Sformu³owanie hipotezy. W przeciwieñstwie do Beredaya, który sugeruje formu³owanie hipotez pod koniec procesu badawczego, Noah i Eckstein uwa¿aj¹, ¿e koncentracja na kumulowaniu danych badawczych jest strat¹ czasu i energii, a równie¿ nierzadko oznacza, ¿e badacz po prostu nie dochodzi do stadium porównawczego. Wstêpne zapoznanie si z literatur¹ przedmiotu i gromadzenie informacji maj¹cych zwi¹zek z badaniami jest k nieczne, ale tylko do punktu, w którym nastêpuje wyjaœnienie problemu, tak by mo¿na byt zacz¹æ systematyczne i szczegó³owe studium. Niezbêdne wiêc stanie siê sformu³owanie hipotez, które okreœlaj¹ kierunek badañ i zasadniczo wp³ywaj¹ na ograniczenie danych badawczych.
Rodzaj formu³owanych hipotez zale¿y od stanu wiedzy i teorii dotycz¹cych kwestii objêtej badaniem - im mocniejsza baza wstêpnych badañ rozpoznawczych, bardziej ukszta³towana wiedza, lepsze zrozumienie problemu, tym precyzyjniejsze hipotezy. Nawi¹zuj¹c do uwag na temat innowacyjnoœci systemów oœwiatowych, mo¿na by sformu³owaæ hipotezê, ¿e im bardziej otwarty system spo³eczny, tym bardziej ch³onny na innowacje jest system szkolny. Mo¿na wiêc przyj¹æ bez dowodu, ¿e literatura na temat "otwartych" i "zamkniêtych" systemów spo³ecznych i innowacji w oœwiacie pomo¿e nam w zdefiniowaniu pojêæ i w poszukiwaniu sposobów ich zmierzenia póŸniej, choæ na tym etapie mo¿na jedynie próbowaæ uprawdopodobniæ przypuszczalny zwi¹zek miêdzy "otwartoœci¹" a "innowacyjnoœci¹" i to w doœæ ogólnym ujêciu;
3.. Zdefiniowanie pojêæ i wskaŸników. Trudnoœci piêtrz¹ce siê wokó³ definicji terminów i pojêæ s¹ szczególnie dotkliwe dla osoby o ograniczonej wiedzy i umiejêtnoœciach badawczych w zakresie pedagogiki porównawczej. W podanym wy¿ej przyk³adzie, konieczne staje siê zdefiniowanie takich pojêæ, jak: "otwartoœæ", "system spo³eczny", "innowacyj-noœæ" i "system szkolny". Nale¿y siê równie¿ zaj¹æ operacjonalizacj¹ pojêæ "otwartoœæ" i "innowacyjnoœæ" - to znaczy zdefiniowaæ je, u¿ywaj¹c do tego ró¿nych pomiarów i wskaŸników. Jest przecie¿ niemo¿liwe dokonanie pomiaru "otwartoœci" systemu spo³ecznego w pe³ni bez odwo³ywania siê do kilku (czy wiêcej) wskaŸników tego pomiaru. Wybór wali-dentnych wskaŸników, tzn. takich, które rzeczywiœcie przedstawiaj¹ pomiar pojêcia, ma krytyczne znaczenie. Jeœli zdefiniujemy "otwartoœæ" jako mo¿liwoœæ ruchu w systemie spo³ecznym, mo¿emy wybraæ takie wskaŸniki, jak: spo³eczno-ekonomiczne pochodzenie osób zajmuj¹cych uznane, wysokie stanowiska w przemyœle, handlu czy administracji lub spo³eczno-ekonomiczne pochodzenie studentów wy¿szych uczelni. Zak³ada siê, ¿e w spo³eczeñstwie otwartym reprezentacja ró¿nych spo³eczno-ekonomicznych grup na najwy¿szych stanowiskach (lub o wy¿szym wykszta³ceniu) bêdzie zbli¿ona do ich reprezentacji w spo³eczeñstwie w sposób bardziej œcis³y ni¿ w przypadku spo³eczeñstw zamkniêtych, tj. pozycje wysokiego presti¿u i mo¿liwoœæ kontynuowania nauki s¹ bardziej otwarte dla ró¿nych grup spo³eczno-ekonomicznych ni¿ w spo³eczeñstwie zamkniêtym. Liczba, zakres i jakoœæ wskaŸników zale¿y g³ównie od istoty pojêcia i od tego, co ju¿ wiemy na ten temat;
4. Wybór przypadków. "Ogólnie rzecz ujmuj¹c - pisz¹ Noah i Eckstein - kryteria selekcji s¹ potrójne: relewancja przypadków wobec hipotezy, kontrola g³ównych obcych zmiennych oraz organizacja badania" (1969: 143). Aby na przyk³ad zbadaæ podan¹ wy¿ej hipote-
• otwartego" i "zamkniêtego spo³eczeñstwa i utworzenie swcgu iuu/.aju, którym, miêdzy nimi znajd¹ siê ró¿ne inne kraje. I znowu jeœli uwa¿a siê, ¿e na nasze wn ki dotycz¹ce relacji: otwartoœæ systemu spo³ecznego - innowacyjnoœæ systemu szkolne mia³yby prawdopodobny wp³yw inne wa¿ne czynniki, które mog³yby powa¿nie "zarazi dane badawcze, nale¿a³oby dokonaæ pewnego wysi³ku, aby kontrolowaæ je w poszczeg nych wybranych przypadkach. Kryterium organizacji badañ wi¹¿e siê z kwesti¹ liczby pr; nadków, które mog¹ byæ u¿yte w celu weryfikacji hipotezy. Jest to sprawa os¹du w \ szczególnych badaniach, poniewa¿ zbyt ma³o przypadków ogranicza wartoœæ wnioski pozwalaj¹cych na generalizowanie lub przewidywanie, a zbyt wiele przypadków niejedi krotnie umyka spod kontroli.