Uzyskano umiarkowane dodatnie korelacje midzy globalnym poczuciem koherencji a globalnym poczuciem bezpieczestwa i jego komponentami, niskie ujemne korelacje midzy poczuciem koherencji a stylem wyjaniania zdarze, umiarkowane i niskie ujemne korelacje midzy poczuciem koherencji a wynikami lku i nasilenia skonnoci agresywnych (Lipiski, 2001b).
Zblione wskaniki trafnoci zewntrznej kwestionariusza (SOC) uzyskane w rnych kulturach wiadcz o pewnej odpornoci tego narzdzia na zmienn kulturow i jednoczenie wskazuj na do silne jego waciwoci formalne.
Wspczynniki korelacji od 0,74 do 0,83 midzy globalnym poczuciem koherencji a jego komponentami uzyskane przeze mnie s bardzo zblione, ale nieco nisze od wynikw uzyskanych przez Antonovsky'ego (1995) po przeprowadzeniu bada na reprezentatywnej prbie obywateli Izraela i wskazuj na wysoki poziom zgodnoci wewntrznej.
Wskaniki wewntrznej zgodnoci, obliczone metod powkow z poprawk Spe-armana-Browna, wiadcz natomiast o bardzo wysokiej rzetelnoci polskiej wersji kwestionariusza (Koniarek, Dudek, Makowska, 1993).
106
Stanisaw Lipiski
Miejsce, organizacja bada i badane zbiorowoci
Badania przeprowadzono w 2000 roku w modzieowych orodkach wychowawczych, zakadzie poprawczym, orodku dla narkomanw oraz w szkoach na terenie odzi, Pabianic i Piotrkowa.
Badanych w wieku 15-18 lat podzielono na sze grup badawczych (4 grupy kryte-rialne - A, B, C i E oraz 2 grupy kontrolne - D i F).
A - chopcy narkomani - 100 osb.
B - chopcy z modzieowych orodkw wychowawczych - 355 osb.
C - chopcy z zakadu poprawczego - 106 osb.
D - chopcy dostosowani - 122 osb.
E - dziewczta z modzieowych orodkw wychowawczych - 100 osb.
F - dziewczta dostosowane - 100 osb.
Kwestionariusze, w ktrych brakowao czci danych, program statystyczny traktowa jako bdne i w rezultacie wycza z bada.
Badania prowadzono w grupach 5- i 10-osobowych, a w niektrych przypadkach miay one indywidualny charakter.
Wyniki bada
Tabela l
rednie arytmetyczne (M), odchylenia standardowe (s) oraz wartoci (t) i poziomy istotnoci rnic (p) wyliczone dla poczucia zrozumiaoci
Zbiorowoci M s B C D E F
Narkomani (A) 38,86 9,24 t 2,17 1,92 3,92 0,20 0,81
P 0,03 0,05 0,000 0,83 0,41
Chopcy z modzieowych orodkw wychowawczych (B) 41,82 8,93 t - 0,32 3,51 2,43 3,30
P - 0,74 U.OOU 0,01 0,001
Chopcy z zakadu poprawczego (C) 42,25 8,62 t - 1,89 2,02 2,58
P - 0,05 0,04 0,01
Chopcy dostosowani spoecznie (D) 45,24 9,84 t - 4,04 4,69
P - 0,000 0,000
Dziewczta z modzieowych orodkw wychowawczych (E) 38,46 10,26 t - 0,59
P - 0,55
Dziewczta dostosowane (F) 37,20 10,98
POCZUCIE KOHERENCJI U NIELETNICH W WIEKU 15-18 LAT...
107
Stosunkowo najwyszy redni wynik zrozumiaoci uzyskali chopcy dostosowani (D). Jest on istotnie wyszy od rednich wyliczonych dla pozostaych grup. W mskich grupach kryterialnych (C i B) skadajcych si z wychowankw zakadw wychowawczych i zakadu poprawczego zanotowano zbliony poziom poczucia zrozumiaoci. Oznacza to, e nie ma istotnej rnicy midzy chopcami ze wzgldu na stopie zaawansowania wykolejenia spoecznego. Nie stwierdzono istotnych rnic midzy dostosowanymi i niedostosowanymi dziewcztami oraz grup narkomanw. Skupisko tych grup rni si natomiast w stopniu istotnym od chopcw z zakadw wychowawczych i zakadu poprawczego.
Grupy mskie (oprcz narkomanw) charakteryzuj si istotnie wyszym poczuciem zrozumiaoci od grup eskich.
Tabela 2
rednie arytmetyczne (M), odchylenia standardowe (s) oraz wartoci (t) i poziomy istotnoci rnic (p) wyliczone dla poczucia sterowalnoci
Zbiorowoci M s B C D E F
Narkomani (A) 42,70 10,23 t 0,71 0,33 4,04 0,34 0,89
P 0,47 0,74 0,000 0,73 0,37
Chopcy z modzieowych orodkw wychowawczych (B) 43,61 8,17 t - 0,26 5,93 1,25 0,60
P - 0,78 0,000 0,21 0,54
Chopcy z zakadu poprawczego (C) 43,28 7,59 t - 4,72 0,76 0,68
P - 0,000 0,44 0,49
Chopcy dostosowani spoecznie (D) 48,77 8,33 t - 4,71 3,15
P - 0,000 0,001
Dziewczta z modzieowych orodkw wychowawczych (E) 42,04 8,89 t - 1,34
P - 0,18
Dziewczta dostosowane (F) 44,36 8,29
Rwnie redni wskanik sterowalnoci dostosowanych chopcw (D) jest stosunkowo najwyszy, co wyranie rni t zbiorowo od pozostaych grup.
Niedostosowani chopcy, narkomani oraz niedostosowane i dostosowane dziewczta uzyskay zblione do siebie rednie wskaniki sterowalnoci. Grupy te (F, B, C, A, E) przejawiaj zatem zbliony poziom sterowalnoci.
Poczucie sterowalnoci odzwierciedla przewiadczenie o aktywnoci i zaradnoci yciowej, co wie si z optymistycznym stylem wyjaniania zdarze i brakiem wyuczonej bezradnoci. Posiadanie przewiadczenia o moliwoci wpywania na wasn sytuacj jest jednoczenie wskanikiem samodzielnoci i autonomii. Oznacza to moe, e rwnie i te wskaniki mog by nisze u narkomanw i niedostosowanych chopcw oraz w grupach eskich.
108
Stanisaw Lipiski
Tabela 3
rednie arytmetyczne (M), odchylenia standardowe (s) oraz wartoci (t) i poziomy istotnoci rnic (p) wyliczone dla poczucia sensownoci
Zbiorowoci M s B C D E F
Narkomani (A) 37,12 10,75 t 0,12 1,23 4,33 1,61 0,43
P 0,90 0,21 0,000 0,10 0,66
Chopcy z modzieowych orodkw wychowawczych (B) 37,28 8,37 t - 1,94 6,80 2,51 0,50
P - 0,05 0.000 0,01 0,61