Tutaj obserwujemy bardzo istotną i powszechną formę zderzenia kultur jaką jest konflikt pokoleń. Otóż, każde pokolenie jest nosicielem takiej kultury, która została mu wpojona w dzieciństwie i młodości w procesach socjalizacji czy edukacji. Wiele kierunków psychologii, z psychoanalizą na czele, zauważa, że wczesne doświadczenia życiowe są najsilniejsze i najtrwalsze. Raz zinternalizowanych treści kulturowych trudno się oduczyć, cechują się one znacznym stopniem inercji. W społeczeństwie
dzisiejszym, w którym zmiany warunków życia społecznego dokonują się w rytmie ogromnie przyśpieszonym, pokolenie dzieci rodzi się już w kręgu zupełnie innej kultury niż ta, którą nosi jeszcze w sobie pokolenie rodziców. Rodzice nie rozumieją muzyki rockowej, dzieci ‐ walca wiedeńskiego, rodzice potępiają swobodę seksualną, dzieci buntują się przeciw rygorom
obyczajowym, rodzice czytają Sienkiewicza, a dzieci Olgę Tokarczuk. Inne czynniki mają charakter indywidualny. W świadomości jednostki wyostrzeniu widzenia kultury sprzyja
opisywany wyżej dysonans kulturowy, jakiego jednostka doznaje pod wpływem niespójnych
oczekiwań kulturowych. Zasadnicze znaczenie ma tu jednak stopień internalizacji kultury, w rezultacie procesów socjalizacyjnych, które będą przedmiotem naszej analizy już wkrótce. W
pełni udana socjalizacja oznacza uczynienie z kultury własnej „drugiej naturyʺ, to znaczy całkowitą automatyzację konformizmu. W tym przypadku nie przychodzi nam po prostu do
głowy, aby można było postąpić inaczej, niż nakazuje kultura. Natomiast gdy socjalizacja jest niepełna lub nieudana, pojawia się wobec kultury opór, kontestacja, nonkonformizm, i
jednostka szuka alternatyw. Znajduje je w kontrkulturach przestępczych, kontr‐kulturowych ruchach społecznych, sektach religijnych, utopijnych społecznościach alternatywnych itp.
PIERRE BOURDIEU (1930‐2002)
Czołowa postać współczesnej socjologii francuskiej. Twórca oryginalnej teorii społeczeństwa, wyłaniającej się z bogatych badań empirycznych o najrozmaitszej tematyce. Najważniejsze książki to: Les heritiers [Dziedzice] (1972), Esguisse dʹune theorie de ta pratigue [Zarys teorii praktyk] (1976), La distinction [Odróżnienie] (1980), ie sens praf/cjiue (1984), LaMisśredu Monde
[Nędza świata] 1993. Społeczeństwo składa się z „praktykʺ, obserwowalnych sposobów działania jednostek i zbiorowości. Praktyki nie są ani prostą realizacją reguł kulturowych, ani efektem indywidualnej improwizacji, lecz efektem pośrednim ,obu tych czynników. Są
„działaniami strategicznymiʺ, poprzez które w ramach wzorów kulturowych, swojej wiedzy i środków ludzie mierzą się z życiowymi problemami, wychodząc często poza reguły. Działają zawsze w warunkach niepewności, a wzory postępowania są zawsze niepełne i przeniknięte sprzecznościami,
W praktykach wyraża się swoisty dla jednostek i grup „habitusʺ, czyli półautomatyczny i nie do
końca uświadamiany styl działania nabyty we wcześniejszych doświadczeniach życiowych. Jest
on zakodowany w myśleniu, ale także odruchach cielesnych i fizycznych umiejętnościach.
Żadna istotna zmiana społeczna nie dokona się bez przekształcenia habitusu, który cechuje się
172
szczególną inercją.
Ludzie działają w ramach różnych „pól instytucjonalnychʺ (np. biznesu, nauki, sztuki), które cechują się swoistymi regułami kulturowymi i wytwarzają swoisty habitus. W każdym z pól ludzie dążą do osiągnięcia swoich celów, ale także sukcesu i wyróżnienia się na tym polu.
Posługują się przy tym jako środkiem działania, a zarazem celem akumulacji, rozmaitymi rodzajami kapitału: ekonomicznym (pieniądz), społecznym (więzi i koneksje), kulturowym
(prestiż,
nawyki,
obyczaje).
Poprzez
swoje
działania
ludzie
doprowadzają
do