Zagadnienia do opracowania
1. Wyjaśnij, dlaczego silnym emocjom towarzyszą objawy pobudzenia wegetatywnego, np.
rumieńce, pocenie się rąk. Dlaczego utarło się powiedzenie: "dziecko szczęśliwe lepiej rośnie"?
2. Co wiesz z psychologii rozwojowej o rozwoju emocjonalńym w wieku przedszkolnym?
Zastanów się, w jakim kierunku deformują go nieprawidłowe postawy rodziców i wadliwy system wychowawczy? z
3. Omów przyczyny i najczęstsze formy zaburzeń emocjonalnych u dzieci w wieku
przedszkolnym.
Jeżeli zainteresowały Cię te zagadnienia to:
I I, Obuchowska Dynamika nerwic... Op. cit., s. 209.
E Rodzina ż dziecko... Op. cit.; M. Dunin~Vąsowicz Vademecum... Op. cit., s. 55-58.
206
208
Zapoznaj się z psychiatryczną charakterystyką nerwic u dzieci 1 oraz ul~,~ roby sierocej (rozdz. III-2).
Dokonaj analizy opisów przypadków nerwic dziecięcych w cytowanych pnblikacjach,
zwracając uwagę na: przyczyny, objawy, patomechanizm zaburzeń p.
Zapoznaj się z problematyką nieprzystosowania dziecka do przedszkola. Opracuj konspekt pogadanki dla rodziców wraz ze wskazaniami ~.
Omów ogólne zasady postępowania profilaktycznego i terapeutyczne-wychowawczego z
dziećmi zaburzonymi emocjonalnie 4.
Przeprowadź w przedszkolu obserwację zachowania dziecka, u którego występują objawy nerwicowe. Spróbuj przeprowadzić wywiad z jego rodzicami 5. Zastanów się, jakie były przyczyny jego zaburzeń i jak należałoby pomóc temu dziecku.
Spróbuj obmyśliE tematy kilku scenek, które dawałyby możliwość wglądu w problemy tego dziecka w trakcie proponowanej zabawy tematycznej. Spróbuj ułożyó bajeczkę, która mogłaby służyć relaksacji dzieci.
Procesy motywacyjne i zaburzenia motywacji
~acja jest złożonym procesem, który pobudza dziecko do dziaukierunkowuje je na określony cel. Napięcie motywacyjne,
izujące działanie, powstaje wskutek: a) konieczności lub moizaspokojenia potrzeb
biologicznych i psychicznych, b) stawiagez środowisko zadań, c) niezgodności między dopływającymi acjami a stanem informacji utrwalonych na dradze doświadNa przykład rozbieżność wyobrażenia własnej osoby ("ja idei stanu aktualnego ("ja realne") ma miejsce wtedy, gdy dziecire dotychczas było chwalone za prace plastyczne i świadome możliwości, nie udaje się wykonać rysunku. Napięcie moty
e (powstałe w poznawczej strukturze
ja) powoduje wówczas,
dziecko podejmuje się poprawienia pracy lub wykonania następ;o rysunku.
Źródła procesów motywacyjnych i emocjonalnych mogą być iden
1 P. Barker Podstaur8 psychiatrii dziecięcej. Warszawà1974 PZ1~7L, s. 55-_ 71, 111-144'
Z. Szymańska Psychiatria... Op. cit.; Psychiatria wiek2t... Op, cit.
E I. Obuchowska D~ynarnika nerwic... Op. cit., s. 104-113,. 238-262; M. Prze
tacznikowa, M. Susułowska Wybrane zagadnienia... Op. cit., s. 269-270; Z. Szymańska Psychiatria... Op. cit., s. 163-192.
a H. Nartowska Różnice żnd~widualne... Op. cit., s. 163-169.
209
4 Vademecum... Op, cit., s. 426-427; Metody pedagogiki specjalnej... Op. icit., s. 172-195; M.
Tyszkowa Problemy psychicznej odporności dzieci i mtodzieży. Warszawa 1972 "Nasza Księgarnia", R. V.
6 H. Nartowska Różnice indywidualne czp zaburzenia... Op, cit., s. 31-72.
207
t
i, i~ "i
p,I
I3' '~ L,~;~,,,,
€, :.' I ; ,i ' I' 'I
I,
~il
i
l~,
ł II
d
i a~W,,,
tyczne. Bywają następstwem zaburzeń równowagi w systemie stosunków człowieka z
otoczeniem (na poziomie biologicznym i psychicznym). Podłoźe neurofizjologiczne obu procesów jest też wspólne. Powstanie napięcia emocjonalnego i motywacyjnego związane jest ze strukturami podkorowymi, które podtrzymują stan pobudzenia w korze mózgowej oraz odbierają bodźce-informacje z wnętrza organizmu (o jego stanie) i z otoczenia (o
przedmiotach, które służą zaspokojeniu potrzeb). Kora mózgowa reguluje czynności
emocjonalno-motywacyjne, tworzą się w niej związki czasowe między bodźcami (o
charakterze motywów) a wykonaniem działań (spostrzeżenie lub wyobrażenie celu
podtrzymuje kierunek dzialań). Jest też źródłem motywów o charakterze poznawczym (np.
powstałych w strukturze ja). Kora mózgowa stanowi podłoźe integracji i koordynacji odbieranych bodźców i złożonych działań człowieka, a także oceny stopnia realizacji planu działania i jego wyniku.
W związku z rozwojem czynności motywacyjnych dzieci w wieku przedszkolnym podejmują już takie złożone formy aktywności, jak zabawa, a w ostatniej fazie także i nauka. Nie tylko działania ale i procesy orientacyjno-poznowcze (pamięć, uwaga, wyobraźnia) nabierają dowolnego charakteru. Kształci się też sama motywacja: zdolność do ukierunkowania działań, właściwości natężenia (siła, wielkość, intensywność), sposoby realizacji celów,
"współdziałanie" ze sobą motywów. Wzrasta też poziom świadomości towarzyszący 210
działaniu, co umożliwia dziecku wgląd w motywy swego działania i kontrolowanie zachowania.
Zaburzenia motywacji
Zaburzenia motywacjidotyczą kierunku i natężenia, a przejawiają się w nieprawidłowych działaniach dziecka. Występują najczęściej w powiązaniu z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami dynamiki procesów nerwowych.