Przyczyni si rwnie do intensyfikacji polityki antynatalistycznej -ONZ i poszczeglnych rzdw.
W wszym znaczeniu m. oznacza pogld, e hamowanie wzrostu ludnoci niezbdne dla uniknicia przeludnienia moe odbywa si przez ograniczanie wzrostu poziomu ycia i regulacj zawierania maestw. W tym kontekcie termin spoeczestwa maltuzjaskie" oznacza takie, w ktrych nie stosuje si kontroli urodze, natomiast spoeczestwa postmaltuzja-skie" to te, w ktrych kontrola urodze jest stosowana. (C..)
MARGINALIZACJA SPOECZNA, proces powstawania nowych lub poszerzania zasigu istniejcych grup marginalnych. Wyraa si w braku uczestnictwa jednostek/grup spoecznych w tych sferach ycia, w ktrych - stosownie do okrelonych kryteriw - uzasadnione jest oczekiwanie, e jednostki te i grupy bd uczestniczyy (G. Germani). Oznacza to sytuacj, w ktrej osoby lub grupy s pozbawione
marginalizacja spoeczna
uprawnie przysugujcych innym osobom lub grupom w danym spoeczestwie lub nie maj moliwoci korzystania z tych uprawnie. M. moe by rozumiana jako pozycja spoeczna tych grup, ktre zostaty odrzucone na peryferia spoeczne w wyniku zdominowania przez grupy posiadajce wadz (polityczn, gospodarcz, kulturaln); lub jako ambiwalentna pozycja spoeczna grup, majcych rwnoczenie wicej anieli jedno powizanie z innymi grupami spoecznymi lub ktre s uzalenione od dwch rnych kultur lub w trakcie przechodzenia z jednej do innej grupy/kultury (F. Mahler). W tych ujciach, jednostki lub grupy marginalne rni si pod wzgldem szeroko pojtej kultury od swego spoecznego otoczenia w sposb uniemoliwiajcy lub utrudniajcy wzajemne komunikowanie si.
Pojcie m.s. jest relatywne, funkcjonuje zawsze w porwnaniu ze stanem uwaanym w danej spoecznoci za normalny. Przynaleno do grupy marginalnej moe by wynikiem subiektywnego sdu osoby/grupy, niekoniecznie zgodnego z ocen rodowiska, uwaanego w danej spoecznoci za normalne. Zjawisko m.s. istnieje obiektywnie, wystpuje w skali lokalnej, regionalnej, narodowej i midzynarodowej; moe wystpowa we wszystkich sferach ycia spoecznego: w gospodarce, m.in. na rynku pracy, w sferze spoycia, w sferze polityki, kultury, m.in. w dostpie do owiaty i do dbr kulturalnych; w sferze dostpu do usug i - wiadcze spoecznych; w sferze mieszkalnictwa itp.
Oglnej przyczyny procesw m.s. we wspczesnym wiecie doszukiwa si naley w dominujcym wolnorynkowym systemie gospodarczym. Przyjty, w krajach o gospodarce liberalnej, sposb podziau dochodu narodowego powoduje pogbia-
nie si podziau spoeczestwa na biednych i bogatych, przy czym biedni w wielu krajach nie tylko nie korzystaj proporcjonalnie z oglnego wzrostu gospodarczego, ale, pomimo oglnego wzrostu, ich dochody zmniejszaj si w wymarz absolutnym, a z nimi ulega ograniczeniu ich uczestnictwo w licznych sferach ycia spoecznego. Globalizacja gospodarki wiatowej powoduje zmiany na rynku pracy, w wyniku ktrych -> bezrobocie urasta do najwaniejszego wspczesnego problemu spoecznego. Bezporednimi przyczynami narastania m.s. jest szeroko rozumiane - ubstwo, niski poziom owiaty, a take -> migracje ludnoci w poszukiwaniu lepszych warunkw ycia i w ucieczce przed midzynarodowymi konfliktami zbrojnymi i wojnami domowymi. Niepoledni rol marginalizujc okrelone grupy spoeczne odgrywa take -> niepenosprawno (fizyczna i umysowa).
Ilo i rnorodno obszarw, na ktrych wystpuje m.s. w skali lokalnej, regionalnej i narodowej przesdza o wielkiej liczbie kryteriw, ktre trzeba zastosowa, aby stwierdzi istnienie, gboko i rozlego obserwowanych zjawisk. W wikszoci przypadkw do mierzenia m.s. mona uy odpowiednich danych statystycznych rnej proweniencji. Jednak dane urzdowe, nawet jeli s dostpne, nie daj czsto odpowiedzi na wiele wanych pyta. Uycie socjologicznych metod badawczych i nadanie ich wynikom postaci liczbowej pozwala w wielu przypadkach na dokonywanie porwna, a take uszeregowanie rnych czynnikw wg wanoci roli, jak odegray lub odgrywaj w powstawaniu, rozszerzaniu si lub zmniejszaniu obserwowanego zjawiska.
M.s. wywouje wiele negatywnych skutkw spoecznych. Nale do nich: petryfikacja, pogbianie si i powstawanie
89
metody badawcze nauki o polityce spoecznej