..celebrowane.
2. Nie za duo, ale i nie za mao, tylko wystarczajco. Kiedy
FAO miao odpowiedzie jednym hasem na pytanie: jak si ody-
wia, po wielu naradach ustalono, e pierwsz zasad racjonalnego
odywiania jest urozmaicenie w jedzeniu". Jedzc wszystko",
czyli jak najbardziej rnorodne produkty, ma si najwiksz pew-
no, e organizm otrzyma to, czego potrzebuje.
3. Dla organizmu korzystniej bdzie odywia si regularnie,
czyli jada posiki o tych samych porach.
4. Prawidowe odywianie opiera si na 7 fundamentalnych
skadnikach. S to;^biaka, tuszcze, wglowodany, witaminy, skad-
niki mineralne, bonnik i woda. Porcj kadego z tych skadnikw
trzeba organizmowi" dostarcza codziennie.
5. Biako buduje i odbudowuje.
6. Za duo tuszczw tworzy tuszcz! Ale NNKT, czyli Niezbdne
Nienasycone Kwasy Tuszczowe, s dla nas autentycznie niezbdne!
Najwicej ich jest w olejach rolinnych.
7. Wglowodany dostarczaj energii, ale np. cukier zjada"
nam zby.
8. Witaminy, skadniki mineralne, bonnik s konieczne!
Wprawdzie witaminy ani nie s rdem energii, ani nie su
jako budulec, ale porednicz niejako we wszystkich procesach
yciowych. S bardzo rnorodne i speniaj najrozmaitsze funkcje.
Podobnie sole mineralne, a take bonnik (o czym sporo w teje
ksice).
9. Bardzo wan rol odgrywa te prawidowe przygotowanie
posikw. Posiek moe by maym cudem z punktu widzenia
fizjologiczno-ywieniowego, jeli jest dobrze przemylany.
10. Aby jada prawidowo, wcale nie trzeba kupowa produktw
najdroszych. Najczciej wprost przeciwnie. Badania wykazay,
e najgorzej odywiaj si ndzarze i milionerzy.
Cho dzi najwiksze autorytety wierz w to, e sprawa ody-
wiania jest dla naszego zdrowia niezwykle wana, to jednak nie
23
naley si udzi, e rozwie wszelkie nasze zmartwienia. Ody-
wianie jest jednym z warunkw penego zdrowia, moe i naj-
waniejszym, ale cywilizacja przyniosa wiele innych destrukcyj-
nych wpyww, jak promieniowanie jonizujce i niejonizujce,
szkodliwe emisje przemysowe, take i samochodowe, zanieczysz-
czenia wd, atmosfery, brak ruchu id. Nie wspominajc ju o ty-
toniu czy alkoholu.
Otrby ju bywaj w sprzeday. Trzeba by jeszcze dotrze jako
do wiadomoci ludzi, aby kupowali i jedli chleb razowy, a nie
tylko biay. Chodzi rwnie o to, aby i na wie dostarcza chleb
razowy, ciemn mk-razwk, zamiast biaych bueczek, tym bar-
dziej powtrzmy e raki przewodu pokarmowego nigdy nie byy
wrd naszej ludnoci wiejskiej tak czste, jak obecnie, -Polityk
ywnociow mona ludziom ogromnie pomc w ochronie zdrowia,
a w naszym kraju nie jest to wcale tak trudne do przeprowadzenia.
Sl ziemi naszej
Tak jak bonnik jes odkryciem ostatnich lat, cho wiedziano o nim
nie od dzi, tak i niektre biopierwiastki znane od wielu lat, do-
piero od bardzo niedawna zostay docenione jako niezbdne dla
ycia. Odkryto bowiem, e decyduj o prawidowej czynnoci
enzymatycznej biaek. Pojcie ,,metale ycia" sformuowa jako
tytu swojej synnej ju dzi ksiki prof. dr David Robert Williams
z Uniwersytetu s'w. Andrzeja w Szkocji.
Skadniki mineralne stanowi 4% naszej wagi. Z tego poowa
wchodzi w skad staych czci organizmu, jak: koci, zby, paznok-
cie, wosy, tkanki mikkie, a reszta znajduje si w cieczach ustroju,
tzn. we krwi, cieczach rdtkankowych i wewntrzkomrkowych.
Natomiast 70 do 80% wagi ciaa, stanowi woda.
Jestemy jakby mikrowiatem, bo w naszym organizmie mona
odnale niemal wszystkie pierwiastki wystpujce w przyrodzie.
Ale... w bardzo nierwnych ilociach. Okoo 96% wagi ludzkiego
ciaa to wgiel, wodr, azot i tlen. Ponadto sporo jest w nas
sodu, potasu, magnezu i wapnia.
Tlen kojarzy si z pojciem wieego powietrza, a tymczasem
w naszym organizmie jest go najwicej, bo a ok. 60% wagi ciaa.
Wgiel kojarzy si z... paleniem w piecu. Jest go w nas ok. 17%.
Wodoru mamy w organizmie ok. 10%, azotu ju tylko 3%, wapnia
od 1,5 do 2,2%, fosforu od 0,8 do 1,2%, a innych makroelemen-
tw, jak: potas, siarka, sd, chlor i magnez tylko dziesitne
i setne czci procentu'). elaza i magnezu jest w ciele czowie-
ka 0,0003%, miedzi 0,00015%, jodu jeszcze mniej, bo
0,00004%, a krzem, cynk, fluor, lit, selen itd. wystpuj w ilo-
ciach ladowych. A jednak jak s wane! Dla naszego organizmu,
dla naszego zdrowia, dobrego samopoczucia s rwnie cenne jak
witaminy. O tym dowiadujemy si dopiero od niedawna.
Prawd mwic, dopiero era komputerw pozwolia na odkry-
cie roli mikroelementw. Dawniej byo to niemoliwe. Dzi wiemy,
e spord wszystkich pierwiastkw, z ktrych zbudowany jest
nasz organizm, co najmniej 25 jest potrzebnych do utrzymania zdro-
wia, Z tych 18 ma istotne znaczenie s konieczne, niezbdne.
Pozostae 7 nazywa Williams poytecznymi. Odpowiednia ilo
kadego z nich pomaga w utrzymaniu zdrowia.
Dr Melvin E. Page (USA) okreli krtko rol mikroelementw:
Metale ladowe to ywno dla gruczow", a cilej mwic
dla enzymw. Jeszcze krtsza definicja to: metale ycia". Dziaa-
nie poszczeglnych mikroelementw jest od siebie uzalenione,
a poza tym nasze potrzeby bywaj indywidualne. Organizm moe
np. kilku mikropierwiastkw nie przyswaja z powodu bdw
w przemianie materii lub chorb przewodu pokarmowego.
') M. Kasprzak: Higiena oglna. PZWL 1961.
26
Naturalnie, e s rwnie w naszym rodowisku, a take i w yw-
noci, pierwiastki niepodane. Mona je podzieli na dwie grupy.
W pierwszej bd te, ktre w ladowych ilociach s dla organizmu