Dla pacjenta ma due znaczenie zachowanie si lekarza wyraajce si w szacunku dla niego i wnikliwym suchaniu tego, co pacjent ma do powiedzenia. Stereotypow cech postrzeganej przez pacjenta roli lekarza jest duchowy opiekun i doradca. Lekarze natomiast wol obraca si w sferze okrelonych objaww fizycznych ni oglnych problemw psychologicznych i spoecznych ich pacjentw. Kompetencje fachowe i specjalizacja mog by niekiedy przeszkod w spenianiu szeroko pojtej roli lekarza.
Pacjenci chc nowoczesnej medycyny, bo ta ratuje im ycie w sytuacjach, w ktrych dawna medycyna bya bezradna, chc jednak dawnego pocieszenia, przyjani, kontaktu osobistego z lekarzem i poczucia, e lekarz si nie spieszy. Chorzy wspobywatele stawiaj przed lekarzem trudny dylemat. Chc, aby by on zarwno sprawnym 'naukowcem, jak L nie liczcym swego czasu przyjacielem" 1. -
^"Ceehy osobiste w stosunku lekarza d pacjenta nie s jednakowo wane we wszystkich sytuacjach. Osobisty kontakt lekarza i pacjenta ma mniejsze znaczenie w niektrych chorobach o ostrym przebiegu, wywoanych przez okrelony czynnik fizyczny, chemiczny lub biologiczny. Jeli kto na przykad zachorowa na ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, uleg zatruciu pokarmowemu lub zama nog, jeli jest mody, a jego choroba ma ostry przebieg i jest uleczalna, to na pierwszy plan wystpuje konieczno rutynowego postpowania terapeutycznego, ktre ma odpowiednie zaplecze techniczne i organizacyjne.
Inaczej reaguje czowiek chorujcy na raka, grulic, cukrzyc, po zawale serca, wypisany ze szpitala psychiatrycznego, skarcy si na bezsenno, niepokj itp. Taki pacjent szuka raczej jednego, wybranego przez siebie lekarza i chce by pod jego sta opiek. Pragnie, eby ten lekarz zwrci na niego specjaln uwag, zapozna si wnikliwie z jego sytuacj, aby by nie tylko chodnym specjalist od niektrych objaww choroby.
Jest to powany dylemat, ktrego do tej pory nie udao si rozwiza. W naszej kulturze najpowszechniejsza norma, prowadzca do fachowej porady, dotyczy stanw organizmu. Najpopularniejszym rdem takiej porady jest lekarz. Wspczeni pacjenci usiuj wytumaczy swoje niedomagania przyczynami fizycznymi, ale rwnoczenie nie chc oddziela swoich kopotw psychicznych od somatycznych, osobistych od medycznych. Dlatego z jednymi i z drugimi przychodz do lekarza. Granica midzy zaburzeniem czysto somatycznym, psychosomatycznym lub psychicznym jest niekiedy, take dla lekarza, trudna lub wrcz niemoliwa do ustalenia. A pacjenci, bez wzgldu 'na rodzaj schorzenia i jego
1 J. Tato: Medycyna w USA. PZWL,, Warszawa 1967.
etiologi, widz swj stan w kategoriach oglnych i pragn takiego lekarza, ktry leczy caociowo ten problem, czyli caego czowieka. Mona przypuszcza, e ludzie nie chc rezygnowa z charyzmy, przypisywanej lekarzowi, i wyrzec si jego roli pocieszyciela i obrocy czowieka. Chory czowiek, take w epoce specjalizacji i automatyzacji, maszyn liczcych i lotw midzyplanetarnych, nadal potrzebuje podpory psychicznej i wspczujcej opieki.
IDENTYFIKACJA PROBLEMU MEDYCZNEGO
Dla stosunku lekarz-pacjent nie jest obojtne, jak leczcy zapatruje si na problemy leczonego. Czy uwaa je za nalece" do kompetencji i zainteresowania medycyny? Od tego bowiem zaley w duej mierze jego nastawienie wobec pacjenta.
Okrelenie, jakie problemy nale do medycyny, jest kwesti trudn. Przed t trudnoci staj wszyscy lekarze, gdy opieka medyczna w coraz wikszym zakresie obejmuje, obok spraw czysto biologicznych, szeroki wachlarz zagadnie psychologicznych, a nawet spoecznych. Dobrym przykadem jest uzalenienie od alkoholu, traktowane kiedy jako problem moralny, kryminalny lub psychologiczny, a dzi przez wielu teoretykw i praktykw uwaane za waciwy obiekt zainteresowania medycyny. Jutro za takie lub inne zagadnienie traktowane dzisiaj jako medyczne moe znale si poza granicami medycyny, nawet w tym samym spoeczestwie. S to, jak wida, kwestie wzgldne, uwarunkowane kulturowo i spoecznie.
Lekarze, ze zrozumiaych wzgldw, najpewniej czuj ;d w krgu problemw czysto medycznych", to znaczy ..organicznych". Mona jednak na przykadzie czysto medycznego, c gatucznego problemu wykaza, jak cile jest on zwizany ze sianem psychologicznym i spoecznym rodowiskiem pacjenta. Rnorodne s rwnie orientacje, a take moliwe sposoby postpowania z jednym i tym samym problemem. Wemy jako przykad raka puc. Jest to problem bez wtpienia medyczny.
Brytyjski socjolog medycyny D. Armstrong1 przedstawi roz-, maite perspektywy ujmowania tego problemu. Proces interesujcy lekarza wyglda nastpujco:
l palenie papierosw
zmiana histologiczna |
| puc rak problem
etiologia
Jednake przebieg sekwencji nie zatrzymuje si 'na raku puc. Istniej rwnie skutki choroby.
1 A outline of socjology as applied to medicine. John Wright and Sons, Bristol 1980.
100
krwioplucie zgon
palenie
zmiana histologiczna
rak puc
niepokj, k absencja chorobowa
J
etiologia
problem
skutek