Rzadko s stosowane rozwizania zupenie neutralne, nie wpy\
ce na zmian rozpitoci dochodw. Przykadem takiego rozwi;
moe by nieudana prba wprowadzenia przez Margaret Thatcher.
goletniego premiera konserwatywnego rzdu brytyjskiego, no^
274
Jolanta Supiska
podatku tzw. poglwnego", ktry mieli paci w rwnej wysokoci
wszyscy mieszkacy, niezalenie od poziomu dochodw. Pomys ten
nie spodoba si, demonstrowano przeciwko niemu nawet na ulicach
i zosta odrzucony.
Wicej zwolennikw maj podatki proporcjonalne, stanowice jed-
nakowy procent dochodw, bez wzgldu na ich wysoko (co oczywi-
cie oznacza, e kwoty podatkw paconych przez osoby wicej zara-
biajce s wysze a zatem kwotowe nierwnoci dochodw ulegaj
spaszczeniu).
Jednak rozwizaniem najczciej stosowanym na wiecie jest pro-
gresja podatkowa; ustala si kilka progw dochodowych i podatnicy
oddaj pastwu coraz wiksz cz dochodw, przekraczajcych ko-
lejne progi. Spory bardzo ywe i nigdy nie wygasajce dotycz
zazwyczaj tylko liczby progw progresji, ich wysokoci i stopy opodat-
kowania.
Aby nabra dystansu do obecnie obowizujcego w Polsce i po-
wszechnie znanego systemu podatkowego (od 1992 r. obowizuj trzy
progi progresji podatkowej, dochody przeszo 90% podatnikw nadal
nie przekraczaj pierwszego progu skali podatkowej, mimo i nie by
on dostatecznie czsto waloryzowany; ponadto pewna zupenie sym-
boliczna roczna kwota dochodw jest zupenie wolna od opodatko-
wania, rwnie nie s opodatkowane zasiki z pomocy spoecznej i ali-
menty) i aby mc odnie si do zgaszanych z prawa i lewa propozycji
jego zmian, przyjrzyjmy si niektrym rozwizaniom europejskim.
W Wielkiej Brytanii wprowadzono tylko jeden prg progresji podatkowej,
dochody poniej tego progu opodatkowane s wedug stawki 20%, wobec
za nadwyki dochodw przekraczajcej ten prg stosuje si 40-procento-
w stawk podatkow. We Woszech zdecydowano si na 7 progw docho-
dowych, najniszy dochd jest wolny od opodatkowania, a nastpnie staw-
ka podatku ronie od 22% do 50%. W Hiszpanii zdecydowano si wprowa-
dzi a 17 przedziaw dochodowych, a stawka opodatkowania jeli po-
min najnisz zerow waha si od 25% do 56%. Niemcy rwnie
zwalniajc od podatku dochody najnisze pynnie zwikszaj stawk
podatku od 19% do 53% (kady przyrost dochodu o 10 tysicy marek po-
woduje wzrost stawki o 3 punkty procentowe).
Wikszo krajw europejskich ma bardziej rozbudowan progresj
podatkow ni Polska. Z takich porwna nie wolno jednak wyciga
pochopnych wnioskw. W ostanim okresie zaznacza si w Europie ten-
dencja do agodzenia progresji systemw podatkowych i generalnie
Rola podatkw w polityce spoecznej
27!
__do neutralizacji" tych systemw (czyli do odciania ich od penie
nia innych funkcji ni funkcja fiskalna).
Ostateczny efekt redystrybucyjny zaley od innych jeszcze elemei
tw systemu podatkowego. Dla penego obrazu naley oceni efekty r<
dystrybucyjne podatkw porednich VAT, akcyzy, podatku impo
towego itp., a wic tych podatkw, ktrych rola w naszym budecie r
nie i zapowiada si dalszy jej wzrost.
Pogldy wrd specjalistw s rozbiene, czciej jednak powia
si, e podatki te na przykad VAT bardziej obciaj ludzi mn:
i rednio zamonych; wynika to z ich struktury spoycia, a take z tej
e wiksz cz swych dochodw wydaj, a mniejsz oszczdza
Uleganie naogom nie zaley od zamonoci, ale wydatki na alkol
i papierosy stanowi relatywnie wiksze obcienie w grupach b
dniej szych. Wprawdzie nie dotyczy to benzyny, ale ju grupy red
zamone silnie odczuwaj skutki podatku ukrytego w urzdowej ce
benzyny.
Sposb wydatkowania rodkw budetowych przede wszystl
na wiadczenia adresowane do biedniejszej poowy" spoeczes
czy te przede wszystkim na wiadczenia formalnie nalene wszystl
a faktycznie obficiej konsumowane przez ludzi wyksztaconych i
monych moe wzmocni lub osabi efekt redystrybucji.
Negatywny podatek dochodowy bywa przez niektrych reprezenta
doktryny liberalnej na przykad przez Miltona Friedmana trakto1
jako uniwersalne remedium na kwesti ubstwa.
Zgodnie z t koncepcj bardzo niskie dochody nie tylko powinny by ;
nione od podatku, ale winny by podwyszane tak, aby osign pc
gwarantowanego dochodu minimalnego. Automatyzm tego wyrwny