6). "spis w histogramie wskazuje, ¿e osob¹ najbardziej znacz¹-
163
75
E3 'Wk6
D Ojciec
65
58,5 •
55
'
54,1 |
9 W
^ //'
52,
/'/ //y
^/
49
ff
W
45
0.
45
i
l
•^
7
37.8
%
38,7
35
^
l
^;
^ //
3!,5
^
%
^
^
25
%
/y
|
^
2
3,1
7).,
^
•'/'
///
%
l
/ /
%
^
15
%
^
l
//,
%
^
-
^
^
'//
^
/// ///
5 n
-
l
//
%
••;.•'', ^
^
%
%
l
-a ^
S •l
c:
s -s
Q
g
l
9
f
^
l
3 •§-
I
§
l
S
³
Svs
l
8 l
d -5
.1»-
³
g
l
S'
i l
Rys. 6. Postawy rodziców wobec dorastaj¹cych dziewcz¹t. •
ca w domu jest matka, która z regu³y bardziej zajmuje siê dziewczêtami ni¿ ojcowie. Spoœród szeœciu eksplorowanych postaw rodzicielskich wybijaj¹cymi siê postawami (osi¹gaj¹cymi najwy¿sze s³upki) s¹: postawa kochaj¹ca (œrednio dla ca³ej grupy 58,5 punktu) oraz postawa ochraniaj¹ca (œrednio 54 punkty). Daj¹c wysok¹ lokatê punktow¹ tym dwom postawom, dziewczêta pragnê³y podkreœliæ, ¿e ich matki s¹ czu³ymi, serdecznymi o30' bami. Z treœci poszczególnych stwierdzeñ wynika, i¿ matki P° magaj¹ im wydatnie w ustalaniu i realizowaniu w³asnych P8 nów i zamierzeñ na przysz³oœæ. Matki okaza³y te¿ g³êbokie zair. teresowanie codziennymi sprawami córek, ich osi¹gniêcia"1' sukcesami i niepowodzeniami ¿yciowymi. . Kolejne, trzecie miejsce wœród postaw matek w retrospe • wnej ocenie badanych zajmuje postawa wymagaj¹ca (sr6 50,1 punktu). Widaæ z tego, ¿e obok okazywania mi³oœci, Iltó potrafi¹ byæ wymagaj¹ce w stosunku do swych dorastaj^.
164
Badane sugeruj¹ tak¿e — poprzez preferencje poszcze-COTe ' h stwierdzeñ — ¿e matki stawiaj¹ im wysokie wymaga-
• kontroluj¹ ich w³asny czas zajêæ pozadomowych.
Dalsze miejsca w prezentowanym tu badaniu zajê³y postawy:
•ptna (œrednio 45,9 punktu), odrzucaj¹ca (31,5) i zaniedbuj¹ca 0 .x 4 które stanowi¹ niejako odwrotnoœæ poprzednich trzech
taw. Stosunkowo wysok¹ punktacjê uzyska³a postawa obojêt-0 której stosunek do poprzednich postaw wydaje siê byæ za -ysoki. "W interpretacji tych danych trzeba — jak s¹dzê — braæ od uwagê rozumienie s³owa „obojêtna", która w znaczeniu autorów kwestionariusza PCRQ oznacza oddalenie siê od dziecka, ody jest ono fizycznie daleko. Takie odczucie dystansu matki zrodzi³o siê niew¹tpliwie u dziewcz¹t po podjêciu zajêæ w szkole po kilkuletniej przerwie spowodowanej przebywaniem w domu.
Z histogramu widaæ, ¿e postawa odrzucaj¹ca i zaniedbuj¹ca uzyska³y najni¿sz¹ œredni¹ punktacjê. Oznacza to, ¿e dziewczêta nie czuj¹ siê pozostawione w samotnoœci ze strony matek. Przeciwnie, odczuwaj¹ ich starania o zaspokojenie fizycznych i psychicznych potrzeb.
Kwestionariusz PCRQ pos³u¿y³ równie¿ do szerzej zakrojonych badañ nad stosunkami rodzinnymi oraz ich wp³ywem na przystosowanie szkolne m³odzie¿y w okresie dorastania, przeprowadzone w Katedrze Psychologu w b. Wy¿szej Szkole Pedagogicznej w Gdañsku (a od 1970 .r. w Zak³adzie Psychologii UG), w ramach prac magisterskich. W. Mróz (1970) objê³a swym badaniem m³odzie¿ trzech siódmych klas szko³y podstawowej znaj-""Rcej siê w 20-tysiêcznym mieœcie w liczbie 94 osób (w tym ^ dziewcz¹t). Badania przeprowadzono i wyniki obliczono we-"^g .podanych poprzednio zasad, wykorzystuj¹c obie wersje kwestionariusza (dla matki i dla ojca), które w ca³oœci tu przed-awnny. Analiza nie obejmuje jedynie 40 stwierdzeñ (itemów), • Maj¹cych stosunek rodziców do kary i nagrody. Gwoli jasnoœci ^y bowiem przypomnieæ, ¿e kwestionariusz bada 6 postaw
zicow -widzianych oczami' dorastaj¹cej m³odzie¿y, która oce-Iua osobno matkê i ojca.
Brun"22^11"® liczby podawane s¹ w œrednich, obliczanych dla ca³ej
t" "ziewcz¹t.
165
l
52
//.
51
,
50
'
,- ^
W
48
47
•y,
W
^
.-' / ,- /
45
'/. •''/^
' /,'
''''/
44
'//,
//,
' //
43
//
^
42
//
///.
• /', //.
41
|
i
/ / •/
i| Uatka.
40 39
|
|
'/^
/// //,
\~\ Ojciec
38
//,'
//,
|
•/
37
i
'// '/,
36
^
//.
^/
•/. •//
35
i
''//,
y/ '/•
34
•//
^
//^
'/A
'/.'
'/, // ' /.
33
-
''/.
// //,
^
'//,
32
|
'•/,
l
!
31
y/'^
•'/^
^
•//
// //
30
-
.
|
///
/ / ///
/''/
23 28 27
:
'//^ '//-
l
,' /
•^ ///.
///,
l
l
''// y/
'//
'/// //
//
^
y C l- :f- - J - -——————————————-—-Æ.O 1
g
S
s
<-J'
•^
-g;
•s;
y
<-J
S'
§
-5 ^
.5' s
?
-§
I -S
^
•l l'
g l
S
§
-e ^
t
l
l
•S l
l
cS
l
s
^
Rys. 7. Postawy matek i ojców wobec dzieci (w badaniu M. Mróz, 1970).
Wyniki przedstawione s¹ za pomoc¹ prostok¹tów w histogramie, a ich wysokoœæ odpowiada œredniej liczbie uzyskanyc
punktów. Oto ilustracja wyników (rys. 7).
Jak pokazuje rys. 7. wœród postaw rodzicielskich w badane]
grupie dziewcz¹t i ch³opców na plan pierwszy wysuwa siê P03 wa kochaj¹ca, chocia¿ zaznaczy³a siê wyraŸna ró¿nica n11^ . rodzicami na korzyœæ .matek. Wynika st¹d, ¿e matka z reg .. wiêcej czasu poœwiêca swoim dorastaj¹cym dziewczêtom ni¿ o]
166
-g dlatego nawi¹zuje siê trwalszy kontakt uczuciowy i opiekuñ-y miêdzy nimi. Taki stan rzeczy uzale¿niony jest nadto od te-| gzy oboje rodzice pracuj¹ zawodowo, czy te¿ nie pracuj¹ |/w badanej zbiorowoœci dzieci, 41% matek nie pracowa³o), co ii wi¹¿e siê z wiêksz¹ iloœci¹ czasu, jaki mog¹ im poœwiêciæ. Autorka stwierdzi³a, ¿e w wypadku, gdy oboje rodzice pracuj¹, ró¿-Inice w postawach kochaj¹cych s¹ znacznie mniejsze.' Dodatko-lwyra niejako potwierdzeniem tego wniosku s¹ uzyskane wyniki |tV zakresie postawy zaniedbuj¹cej, która jest bardziej negatywna Idla ojców ni¿ dla matek. Spoœród szeœciu rozpatrywanych postaw rodzicielskich ró¿nice s¹ tu najwiêksze (wszystkie ró¿nice s¹ statystycznie istotne).
Interesuj¹cym wydaje siê fakt, ¿e w œwietle nierównomier-Lego roz³o¿enia wyników postawy ochraniaj¹cej i kochaj¹cej Jdoœæ zaskakuj¹co u³o¿y³y siê dane postawy wymagaj¹cej. Prawdopodobnie jest to wynikiem jednakowych celów wychowawczych, do których zmierzaj¹ wysi³ki obojga rodziców.