Zatem problemy dotyczce treci i metody, a zwizane ze zmianami rozwojowymi, wyrastaj str~zle przed osobami, ktre kieruj mxodzie. W jaki sposb moemy utrzyma stopie cigoci w yciu wychowanka, ktry pozwoliby na zachowanie tego, co najlepsze, a rwnoczenie przyspieszyby w powanym stopniu przyswajanie nowych idei i nowych postaw? Wyraajc to w te~rmi`nach, teorii osobowoci: na ile stae moe by zachowanie si danej osoby od pocztku do koca ycia? Jak sta moemy uczyni osobowo stosujc nasz program wychowawczy? Jaki stopie staoci powinien charakteryzowa zasadnicz lini ycia?
Moemy sformuowa pytanie uzupexniaj,ce: Czy istnieje wystarczajca jec~o zachowania; eby mona byo mwi o osobowoci albo o w~asnym jat jakby to bya jedno niemal zupenie zintegrowana? Znamy twszyscy czste rozdarcie wasnego "ja" - przynajmniej rozbieno' pomidzy tym: "co, moim zdaniem, powinienem zrobi", a tym "co
~ L. E. Coe i W. F. Bruce Educational Psycology. Wyd. 2, Yonkers, New York 1988, Woild Bau~,' t;ompany; s. 106 i nast.; 243 - 248.
80
WulUu
robi". Spostrzegamy niekiedy dokonujce si w nas samych przesunicie z jednego dominujcego zainteresowania czy aspektu "ja" na inne, podczas gdy innym razem wane przesunicia dokonuj si bez naszej polnej wiadomoci. Nasze "ja" ma powane trudnoci ze ledzeniem swego zmieniajcego si "ja"! Chocia wraliwo na ten problem braku jednoci, jako na zwizany z wychowaniem w szkole, jest rzecz podan, wydaje si, e bdzie lepiej, gdy tym aspektem zagadnienia staeei zajmiemy si po omwieniu zaoe dotyczcych pojcia cigoci.
CIGL.OS I DZIEDZICZNO: DWA ZAGADNIENIA
Na nasze rozpoznanie i obserwacj stopnia cigoci zachowania i ucznia vt~ szkole mog wywiera wpyw nasze zaoenia dot3czce dzie
dzicznoci biologicznej. W pojciu wielu ludzi dziedziczno implikuje ustalon tendencj, trwa dyspoz~rcj albo zdecydowan skonno ogranic~ajc w chov~anie do ;odnogo kierunku. Cz trudnoci rynikajcych z takich zaoe spow odowana jest pomieszaniem dwch rnych zagadnie. Dlatego postawimy dwa czce si z sob pytania osobno. Po pierwsze, jak dokadnie moemy przewidzie cechy osobowoci chopca czy dziewczynki na podstawie znajomoci rodzicw i rodzestwa danego dziecka? Po wtre, w jaki sposb zadatki dziedziczne, bez wzgldu na ich jako. ~~~py~,~s~aj na zdolno uczenia si, cechy emocjonalne, tempe_-ament i inne aspekty osobowoci oddziaujce na proces wychowawczy? Pierwsze p~~tanie dotyczy specyficznych oczekiwa rodzicw i nauczycieli ~- sfiosunk~l do jakiego chopca czy dziewczynki. Drugie pytanie e'ez-ezr ~c~gin~-ch ~~-~nbcz~el~, ktre ludzie kojarz zazwyczaj z cecharci osobo~-~~c. kie - i~ z,~lie~l-i - cz si przede wszystkim z czynnikami ~zjologi~ej dzie~~a~. z ge~an3i raczej ni z wpy_ wami rodowiska spoecznego. Powszechnie zak~tia si, e dziedziczno utrwala albo predeterminuje pewne cechy, natomiast inne pozostaj podatne na korzystne modyfikacje spowodowane wysikami rodzicw, nauczycieli i reszty spoeczestwa. Rozwaenie pierwszego zagadnienia moe uatwi zrozumienie drugiego.
Czy mona przewidzie cechy rodzinne? Przewidywanie osobowoci na podstawie znajomoci matki, ojca, sistr i braci dziecka jest rzecz tak niepewn, e logiczne jest, aby nauczyciele traktowali wszystkie
' dziewczynki i wszystkich chopcw jako wychowankw, ktrych rodzice f s nieznani, adoptowanych we wczesnym dziecistwie przez swoje rodzi ny. Aczkolwiek jest rzecz prawdopodobn, e dziecko bdzie przypo mina swoich rodzicw pod wzgldem inteligencji, nauczyciel powinien by przygotowany na to, e moliwe s wyjtki. Chocia istnieje tylko jedna szansa na 50, e para rodzicw o przecitnym ilorazie inteligencji wynoszcym 100 urodzi dziecko o LI. wynoszcym tylko 65 albo a 140, nauczyciele musz uwiadamia sobie takie moliwoci. A nazbyt czsto
B - Psychologia wychowawcza $1
zarwno rodzice, jak i nauczyciele skonni s przyjmowa bldny pogld, e drugie dziecko bdzie podobne do swego starszego brata czy siostry pod wzgldem zdolnoci do nauki w szkole i zainteresowa czytelniczych bd innych s.
Oczywiste jest, e podobiestwo pomidzy rodzicami a dziemi pod wzgldem oglnego usposobienia i zainteresowa specjalnych moe by w pewnym stopniu wynikiem bliskich kontaktw w domu. Ponadto ocen wpywu dziedzicznoci i rodowiska (natury i wychowania) zaciemnia zwyczaj rodzicw wychowywania swego wasnego potomstwa. Tak wic nauczyciel, ktry bada osobowo dziecka w taki sposb, jak gdyby byo ono tak rne biologicznie od swoich rodzicw, jak dziecko przybrane, ma wszelkie powody po temu, eby dowiedzie si czego o rodzaju opieki "wychowawczej", jak zapewnia rodzina. Poniewa wpyw rodowiska rodzinnego na czowieka przejawia si w procesie uczenia si, z tego wynika, e kady nawyk, postawa czy idea, ktre zostay wyuczone, nadaj si do przeuczeni, a nawet oduczenia.