Zajêcia szkolne obejmuj¹ pisanie i rysowanie; pisanie na maszynie i stenografiê; pracê w laboratoriach i zajêcia techniczne; pracê domow¹ i æwiczenie sprawnoœci manualnej ; ponadto sport, gry i wychowanie fizyczne. Chxopiec wbija gwoŸdzie, pi³uje deski, wykopuje z zaemi robaki i chodzi xowiæ ryby; albo gra w kulki, w ping-ponga, albo rzuca kul¹. Robi ³ódki, buduje samoloty, zbiera owady i gra ~w pixkê. Mê¿czyzna poluje, ³owi ryby i stara siê uzyskaæ lepsze wyniki w golfie albo pobiæ s¹siada w tenisie i bilardzie. Hoduje ró¿e albo jarzyny, strzy¿e trawnik albo sam zajmuje siê reperacj¹ samochodu i sprzêtów domowych.
463
Ka¿dy dzieñ rozpoczyna od wykonywania ró¿nych czynnoœci motorycznych, zwi¹zanych ze wstawaniem, ubieraniem siê, jedzeniem i jazd¹ samochodem do pracy. Pracownik biurowy pisze na maszynie, liczy albo sporz¹dza wykresy i odbitki w zakresie swojej dzia³alnoœci. Lekarz wykoñuje zabiegi chirurgiczne; chemik wa¿y i mierzy. Maszyniœci, stolarze, wszelkiego rodzaju handlarze oraz robotnicy we wszystkich zakxadach praemys³owych musz¹ polegaæ na swojej sprawnoœci motorycznej.
Dziewczynka bawi siê w dom, ubiera lalki, szyje dla nich sukienki, gra tv ró¿ne gry, jeŸdzi na wrotkach, zaczyna tañczyæ, gra w tenisa i golfa, æwiczy na pianinie albo jeŸdzi konno. Kobieta gotuje, szyje, piecze, i:~aluje pejza¿e, przebywa du¿e odleg³oœci w czasie dokonywania zakup~w, uprawia ulubione rodzaje sportu albo hoduje ulubione kwiaty. °`'`Doskonalenie umiejêtnoœci zale¿y od intencji
Usprawnienie jakiejœ umiejêtnoœci oznacza szybsze albo bardziej precyzyjne jej stosowanie, albo i szybsze, i zarazem bardziej precyzyjne. Mo¿e ono jednak oznaczaæ równie¿ wykonywanie danej czynnoœci z wiêkœzym wdziêkiem albo w specjalnym tempie, jak np. przy tañcu, jeŸdzie figurowej na wrotkach albo æwiczeniach gimnastycznych. Polepszenie jakiejœ sprawnoœci zale¿y od praktyki ~~y~kon~~ivanej z zamierzeniem popra~oy. Bez tego pragnienia popraw-. praktyka prowadzi do stabilizacji ni¿szego poziomu albo. co zdarza siê czêœciej, pozwala na stopniowe pogarszanie poziomu ~;-~-kona_nia. Na ogó³ motywacja i cel oraz metoda i w~~posaŸenie okreœlaj¹ poziom sprawnoœci uzyskany ostatecznie. Poziom wykonania rzadko tylko zale¿y od jakichœ ograniczeñ natury fizjologicznej u danej jednostki.
Pochy³e pismo rêczne przeciêtnego cz³owieka doros³ego spe³nia swój cel, nie jest jednak zbyt wysoko szacowane pod wzglêdem czytelnoœci czy piêkna p³ynnych linii. Korzystanie z jakiejœ umiejêtnoœci dla rozrywki i w celach rekreacyjnych nie gwarantuje poprawy. Wiele umiejêtnoœci zawodowych, umiejêtnoœci porozumiewania siê i umiejêtnoœci rekreacyjnych pozostaje na niskim poziomie, gdy¿ na takim w³aœnie poziomie s³u¿¹ potrzebom jednostki. Wielu z nas nawykowo pisze wolno na maszynie albo mówi nie dbaj¹c o sk³adniê i po³ykaj¹c sylaby.
Odpowiedni rozk³ad okresów æwiczenia daje dobre rezultaty
Uwalnia ucznia od napiêcia i zdenerwowania. Ponadto integracja sprawnoœci motorycznych nastêpuje, jak siê zdaje, w okresach, w których nie æwiczymy ich. W okresach pomiêdzy kolejnymi æwiczeniami na pierwszy plan zdaj¹ siê wysuwaæ w sposób bardziej wyraŸny g³ówne fazy danej czynnoœci i przes³aniaæ fazy mniej istotne. Dziêki powtarzaniu w pamiêci mo¿na zwróciæ uwagê na momenty godne podkreœlenia w czasie nastêpnego æwiczenia. Jednak¿e nauczyciel posiadaj¹cy zdolnoœæ analizo
X70
wania mo¿e ³atwiej odkryæ elementy, które powinny byæ silniej podkreœlone. Czêstoœæ i czas æwiczeñ zapewniaj¹cych najszybsze opanowanie sprawnoœci ró¿ni¹ siê w poszczególnych stadiach uczenia siê, w zale¿noœci od tego, czy dana sprawnoœæ jest skomplikowana oraz od jej uci¹¿li~.woœci. Na ogó³ dla osoby pocz¹tkuj¹cej najlepsze jest krótkie codzienne æwiczenie. W przypadku mniej uci¹¿liwych czynnoœci korzystne mog¹ okazaæ siê æwiczenia powtarzane dwa razy dziennie. Utrzymanie du¿ej bieg³oœci w sprawnoœciach skomplikowanych wymaga d³ugich i czêstych æwiczeñ praktycznych.
Wysoki poziom sprawnoœci
Poziom sprawnoœci staje siê o wiele wy¿szy, je¿eli motywacja jest '! silna, a nagrody (korzyœci) wysokie. Æwiczenia na zaawansowanym etapie
opanowania sprawnoœci musz¹ zwykle trwaæ d³u¿ej. Analiza wykonania danej czynnoœci mo¿e byæ bardzo dok³adna. Wiele czasu spêdza siê na "szlifowaniu" poszczególnych elementów. iczeñ nabywa zdolnoœæ dobrego koncentrowania siê na danej czynnoœci i jest zupe³nie odporny na wystêpuj¹ce ewentualnie dystrakcje. Rozpiêtoœæ pomiêdzy percepcj¹ bodŸca a czynnoœci¹ motoryczn¹ staje siê miêksza; na przyk³ad, wzrok czytaj¹cego znacznie wyprzedza jego g³os przy g³oœnym czytaniu. Podobnie pisz¹cy na maszynie czy pianista wyprzedza znacznie wzrokiem czyn
noœci palców. Uwaga w coraz wiêkszym stopniu skupiona jest na bodŸ- !; cach i w rezultacie w coraz mniejszym stopniu na samym wyko
naniu.
Trwa³oœæ osi¹;niêtego poziomu sprawnoœci
Wysoki poziom sprawnoœci wykonania takich czynnoœci, jak gra na
fortepianie, konwersacja w jêzyku obcym czy nawet gra w golfa, zdaje ` siê obniŸaæ gwaltownie w okresie d³uŸszych przerw w æwiczeniach. Dla
zachowania wysokiego poziomu potrzebne s¹ regularne æwiczenia i sprawdzenie sprawnoœci przed wykonaniem danej czynnoœci.
Prowadzenie æwiczeñ z osobami rozpoczynaj¹-. cymi nabywanie sprawnoœci motorycznej