Znaczenie to nie maleje w okresie wchodzenia w faz konsumpcji masowej, w ktrej znajdziemy si w kocowych dekadach XX wieku, ale nabiera nowych funkcji. Oglnospoeczny model spoycia bdzie wtedy cechowa zarwno bogatsze nasycenie rnorodnymi dobrami nabywanymi na rynku za rodki wasne, jak i podniesienie jakoci i zasigu istniejcych oraz powstanie nowych form zaspokajania istotnych potrzeb jednostkowych i spoecznych ze rodkw bdcych w gestii publicznej. Jest rzecz oczywist, e do najwaciwszego
360
pokrycia potrzeb ludnoci w ramach moliwoci gospodarczych danej zbiorowoci przyczynia si zarwno polityka rozstrzygajca o rodzaju i cenach towarw, jak i polityka rozstrzygajca o typie i zakresie wiadcze i uytku funduszw publicznych. Wzajemna relacja obu czonw konsumpcji naley do dziedziny rozwaa konkretniej szych ni obecne. Nie ulega natomiast wtpliwoci, e jedna z istotnych funkcji spoecznych spoycia zbiorowego funkcja egalitaryzujca nie traci, lecz zyskuje na znaczeniu przy wzrocie roli rynku w zaspokajaniu potrzeb. Gdy dodamy do tego wag innej funkcji spoycia zbiorowego, ktr nazwalibymy funkcj organizacji ludzkiego rodowiska, sdzi mona, e nadchodzce dekady, wraz z rosnc rnorodnoci i dostpnoci towarw, przynie mog rnorodn aktywno szeroko pojmowanej polityki spoecznej, sucej sprawom sprawiedliwoci i jakoci zbiorowego ycia" l.
Oczywista jest przy tym zaleno planowania spoecznego od bazy ekonomicznej, technicznej, naukowej zaleno zreszt dwukierunkowa, gdy tempo rozwoju bazy ekonomicznej, technicznej i naukowej zalene jest od wielu aspektw ycia spoecznego. Std waga polityki gospodarczej jako czci skadowej szeroko rozumianej polityki spoecznej. Praktyka planowania socjalistycznego uwiadomia zreszt jasno konflikty wystpujce pomidzy pewnymi oglnymi celami polityki spoecznej i niektrymi celami szczegowymi polityki gospodarczej w odniesieniu do wycinkw czasowych obejmowanych planowaniem.
Rola bodcw materialnego zainteresowania i problem stosunkw konsumpcji zbiorowej do konsumpcji indywidualnej to najbardziej dyskutowane moe, ale nie jedyne przecie problemy pojawiajce si wwczas, gdy zachodzi konieczno dokonywania wyborw, przy ktrych, co zyskujc, co innego si jednoczenie traci. Wanie analiza tych zagadnie w perspektywie wykraczajcej poza okres planowania, konstrukcja prognoz opartych na alternatywnych decyzjach dotyczcych zarwno zagadnie szczegowych polityki gospodarczej, jak i caoksztatu polityki spoecz-
1 J. Szczepaski, A. Siciski, J. Strzelecki: Przeobraenia stylu ycia w Polsce socjalistycznej na tle aktualnych hipotez przemian struktury spoecznej, w: Perspektywiczny model konsumpcji, Biuletyn Komitetu Polska 2000", Ossolineum, WrocawWarszawaKrakw 1970.
361
nej stworzy powinny podstaw oceny, co mona i trzeba powici i jakie bd tego koszty, czego za powica, ze wzgldu na wysoko kosztw spoecznych, nie mona realizujc idee naczelne ustroju.
Koordynacja rozwoju gospodarczego i caoksztatu rozwoju spo-eczno-kulturalnego kraju moe by realizowana w sposb celowy jedynie wtedy, gdy skomplikowane powizania pomidzy rnymi dziedzinami, wraz z ewentualnymi sprzecznociami, rozpatruje si w odpowiednio odlegej perspektywie.
Jak oceni zasadno stosunku nakadw na rozwj instytucji kulturalnych, na infrastruktur ekonomiczn i infrastruktur spoeczn, jak oceni polityk pac rzutujc na stopie egalitaryza-cji spoeczestwa, jak oceni decyzje dotyczce wielu, wielu analogicznych problemw, decyzje rezygnacji z tego, czego chciaoby si dzisiaj, ze wzgldu na szersze zadania jutra jeli nie przez rozwaenie ich konsekwencji dalekosinych, ale moliwych do przyblionego okrelenia. I to nie konsekwencji przejawiajcych si w nieco lepszym lub nieco gorszym wskaniku realizacji planu gospodarczego rocznego, czy nawet planu 5-letniego (midzy innymi i z tego wzgldu, e w tak krtkim okresie cz tylko skutkw podanych i niepodanych naszych dzisiejszych decyzji ma szanse ujawnienia si), lecz konsekwencji z punktu widzenia jakiego duszego etapu budowy ustroju.
Dopiero caociowe, systematyczne rozwaania z punktu widzenia wielu dyscyplin naukowych kosztw ekonomicznych i spoecznych skutkw, jakie w przyszoci wynikn z obecnych decyzji, stworzy moe podstawy spoecznie podanych wyborw.