Znaczenie to nie maleje w okresie wchodzenia w faz� konsumpcji masowej, w kt�rej znajdziemy si� w ko�cowych dekadach XX wieku, ale nabiera nowych funkcji. Og�lnospo�eczny model spo�ycia b�dzie wtedy cechowa� zar�wno bogatsze nasycenie r�norodnymi dobrami nabywanymi na rynku za �rodki w�asne, jak i podniesienie jako�ci i zasi�gu istniej�cych oraz powstanie nowych form zaspokajania istotnych potrzeb jednostkowych i spo�ecznych ze �rodk�w b�d�cych w gestii publicznej. Jest rzecz� oczywist�, �e do najw�a�ciwszego
360
pokrycia potrzeb ludno�ci w ramach mo�liwo�ci gospodarczych danej zbiorowo�ci przyczynia si� zar�wno polityka rozstrzygaj�ca o rodzaju i cenach towar�w, jak i polityka rozstrzygaj�ca o typie i zakresie �wiadcze� i u�ytku fundusz�w publicznych. Wzajemna relacja obu cz�on�w konsumpcji nale�y do dziedziny rozwa�a� konkretniej szych ni� obecne. Nie ulega natomiast w�tpliwo�ci, �e jedna z istotnych funkcji spo�ecznych spo�ycia zbiorowego � funkcja egalitaryzuj�ca � nie traci, lecz zyskuje na znaczeniu przy wzro�cie roli rynku w zaspokajaniu potrzeb. Gdy dodamy do tego wag� innej funkcji spo�ycia zbiorowego, kt�r� nazwaliby�my funkcj� organizacji ludzkiego �rodowiska, s�dzi� mo�na, �e nadchodz�ce dekady, wraz z rosn�c� r�norodno�ci� i dost�pno�ci� towar�w, przynie�� mog� r�norodn� aktywno�� szeroko pojmowanej polityki spo�ecznej, s�u��cej sprawom sprawiedliwo�ci i jako�ci zbiorowego �ycia" l.
Oczywista jest przy tym zale�no�� planowania spo�ecznego od bazy ekonomicznej, technicznej, naukowej � zale�no�� zreszt� dwukierunkowa, gdy� tempo rozwoju bazy ekonomicznej, technicznej i naukowej zale�ne jest od wielu aspekt�w �ycia spo�ecznego. St�d waga polityki gospodarczej jako cz�ci sk�adowej szeroko rozumianej polityki spo�ecznej. Praktyka planowania socjalistycznego u�wiadomi�a zreszt� jasno konflikty wyst�puj�ce pomi�dzy pewnymi og�lnymi celami polityki spo�ecznej i niekt�rymi celami szczeg�owymi polityki gospodarczej � w odniesieniu do wycink�w czasowych obejmowanych planowaniem.
Rola bod�c�w materialnego zainteresowania i problem stosunk�w konsumpcji zbiorowej do konsumpcji indywidualnej � to najbardziej dyskutowane mo�e, ale nie jedyne przecie� problemy pojawiaj�ce si� w�wczas, gdy zachodzi konieczno�� dokonywania wybor�w, przy kt�rych, co� zyskuj�c, co� innego si� jednocze�nie traci. W�a�nie analiza tych zagadnie� w perspektywie wykraczaj�cej poza okres planowania, konstrukcja prognoz opartych na alternatywnych decyzjach dotycz�cych zar�wno zagadnie� szczeg�owych polityki gospodarczej, jak i ca�okszta�tu polityki spo�ecz-
1 J. Szczepa�ski, A. Sici�ski, J. Strzelecki: Przeobra�enia stylu �ycia w Polsce socjalistycznej na tle aktualnych hipotez przemian struktury spo�ecznej, w: Perspektywiczny model konsumpcji, �Biuletyn Komitetu �Polska 2000�", Ossolineum, Wroc�aw�Warszawa�Krak�w 1970.
361
nej � stworzy� powinny podstaw� oceny, co mo�na i trzeba po�wi�ci� i jakie b�d� tego koszty, czego za� po�wi�ca�, ze wzgl�du na wysoko�� koszt�w spo�ecznych, nie mo�na realizuj�c idee naczelne ustroju.
Koordynacja rozwoju gospodarczego i ca�okszta�tu rozwoju spo-�eczno-kulturalnego kraju mo�e by� realizowana w spos�b celowy jedynie wtedy, gdy skomplikowane powi�zania pomi�dzy r�nymi dziedzinami, wraz z ewentualnymi sprzeczno�ciami, rozpatruje si� w odpowiednio odleg�ej perspektywie.
Jak oceni� zasadno�� stosunku nak�ad�w na rozw�j instytucji kulturalnych, na infrastruktur� ekonomiczn� i infrastruktur� spo�eczn�, jak oceni� polityk� p�ac rzutuj�c� na stopie� egalitaryza-cji spo�ecze�stwa, jak oceni� decyzje dotycz�ce wielu, wielu analogicznych problem�w, decyzje rezygnacji z tego, czego chcia�oby si� dzisiaj, ze wzgl�du na szersze zadania jutra � je�li nie przez rozwa�enie ich konsekwencji dalekosi�nych, ale mo�liwych do przybli�onego okre�lenia. I to nie konsekwencji przejawiaj�cych si� w nieco lepszym lub nieco gorszym wska�niku realizacji planu gospodarczego rocznego, czy nawet planu 5-letniego (mi�dzy innymi i z tego wzgl�du, �e w tak kr�tkim okresie cz�� tylko skutk�w po��danych i niepo��danych naszych dzisiejszych decyzji ma szanse ujawnienia si�), lecz konsekwencji z punktu widzenia jakiego� d�u�szego etapu budowy ustroju.
Dopiero ca�o�ciowe, systematyczne rozwa�ania � z punktu widzenia wielu dyscyplin naukowych � koszt�w ekonomicznych i spo�ecznych skutk�w, jakie w przysz�o�ci wynikn� z obecnych decyzji, stworzy� mo�e podstawy spo�ecznie po��danych wybor�w.