Przystpiono do organizowania
I Korpusu Polskiego na terenie Szkocji. Dowdc Korpusu zosta gen. M. Kukiel (1885-
1973). Nie dysponowano jedn k nowymi rezerwami ludzkimi. Podjta w USA akcja werbun-
kowa nie daa pozytywnych rezultatw. Natomiast sformowane na terenie Wielkiej Brytanii
dywizjony myliwskie oraz piloci polscy walczcy w dywizjonach RAF odegrali wybitn rol
w bitwie powietrznej o Wyspy Brytyjskie; od poowy lipca do koca 1940 r. Polacy zestrzelili
203 samoloty niemieckie na pewno, 35 prawdopodobnie i 36 uszkodzili. Okrty polskie pe-
277
niy sub w ramach Krlewskiej Marynarki Brytyjskiej; wielu marynarzy polskich ptywao
bezporednio na statkach brytyjskich.
Podjto prby uoenia wsppracy z emigracyjnym Tymczasowym Rzdem Czechosio-
wacji. Rzd utrzymywa kontakty z wieloma krajami; reprezentowao go 6 ambasad, 21
poselstw i 38 urzdw konsularnych. Rozwinito akcj dyplomatyczn i propagandow.
Szczeglnie duo uwagi powicono utrzymaniu kontaktw ze spoeczestwem pozosta-
jcym pod okupacj w kraju. Pomagano w rozwoju ruchu oporu i organizowano konspiracj
cywiln. Ju 20 IV 1940 r. z inicjatywy rzdu polskiego opublikowano wspln deklaracj
rzdw Polski, W. Brytanii i Francji w sprawie potpienia metod stosowanych przez oku-
panta niemieckiego. W deklaracji podkrelono, e Niemcy naruszyty postanowienia IV Kon-
wencji Haskiej wczajc cz obszaru pastwa polskiego do Rzeszy "gdy wojna, ktr
prowadz trzy mocarstwa sprzymierzone, jeszcze trwa". Informowano opini publiczn
zachodu o sytuacji ludnoci polskiej: "Masowe egzekucje, przesiedlania ludnoci polskiej
wypdzanej z jej siedzib, dokonywane z jak najbardziej bezlitosnym barbarzystwem, osied-
lanie ludnoci niemieckiej na obszarach polskich, nadawanie z pogwaceniem wszelkiego
prawa tym Niemcom przybyym z zagranicy mienia nalecego do Polakw, konfiskata
majtkw pastwowych i majtkw prywatnych, niszczenie i rabunek pomnikw historycz-
nych i artystycznych, deportowanie modych Polakw i Polek do Niemiec na roboty przy-
musowe, zamykanie kociow, przeladowanie religii ukazuj jasno polityk zmierzajc
wiadomie do zniszczenia narodu polskiego...". Potpiajc gwacenie przez III Rzesz prawa
midzynarodowego sprzymierzone rzdy odwoyway si do opinii publicznej i zapowiaday
ukaranie zbrodni.-
Due rozczarowanie spowodowao natomiast zachowanie si papiea Piusa XII, ktry
informowany wielokrotnie o sytuacji panujcej w Polsce i o zbrodniach popenianych przez
hitlerowcw nie potpi ich oficjal ie. W Polsce zamykano kocioy a ksiy osadzano w
wizieniach i obozach koncentracyjnych. W pocztku I940 r. ksi Janusz Radziwi z pole-
cenia polskich wadz konspiracyjnych udai si do Berlina i przekaza H. G6ringowi obszerny
spis zbrodni i naduy wiadz okupacyjnych. G ring uda, e nic o tym nie wiedzia i obieca
interwencj. Radziwii korzystajc z okazji pobytu w Berlinie postanowi rwnie przekaza
odpowiedni dokumentacj zbrodni okupanta w ambasadzie ZSRR i w Nuncjaturze Apostol-
skiej. Jednak w Nuncjaturze mimo rnych koneksji nie przyjto go i misji swej nie mgt on w
ogle spetni.
3. Powstanie ruchu oporu w Polsce
Agresja hitlerowska na Polsk spotkaa si ze zdecydowanym odporem caego narodu pol-
skiego, ktry w wiadomoci swojej nie mgi pogodzi si z przegran i ze zgotowanym mu
przez okupanta losem. Nard polski nie kapitulowa. ju we wrzeniu pojawiy si pierwsze
prby sabotowania zarzdze wadz okupacyjnych i tworzenia polskich organizacji konspira-
cyjnych. Ruch oporu w Polsce miai masowy charakter i przejawia si w rnych formach: od
uchylania si wykonywania zarzdze wadz okupacyjnych, zwolnionego tempa pracy, sabo-
tau gospodarczego, do tworzenia konspiracyjnych organizacji i walki zbrojnej. Jedn z form
ruchu oporu byo m.in. organizowanie tajnego nauczania na rnych szczeblach zlikwidowa-
nego przez okupanta szkolnictwa polskiego.
278
Aktywno w rozwoju ruchu oporu zaleaa od wielu czynnikw. Na ziemiach wcielonych
do Rzeszy ruch ten nie przybrai tak szerokich rozmiarw jak w GG, poniewa ludno polska
znajdowaa si tam w trudniejszych warunkach. Mimo to na ziemiach zachodnich i na Pomo-
rzu przez cay okres okupacji istniay rne polskie organizacje konspiracyjne.
Ju na przeomie lat 1939/1940 w Wielkopolsce wznowiy nielegalnie dziaalno stron-
nictwa i partie polityczne wystpujce w okresie midzywojennym. Pojawia si nowa orga-
nizacja "Ojczyzna". W latach 1940-1942 w Poznaniu dziaaa Delegatura rzdu (emigracyj-