Podano r�wnie�, �e Wielka Brytania i Francja zako�cz� ewakuacj� 22 grudnia 1956 roku. Jednocze�nie z Egiptu wysiedlono trzyna�cie tysi�cy obywateli brytyjskich. Ostatnim Brytyjczykiem opuszczaj�cym ziemi� egipsk� by� genera� Hugh Stockwe�l. Znacznie d�u�ej trwa�o natomiast wycofywanie si� ze strefy Kana�u Sueskiego i Egiptu wojsk izraelskich. Dopiero w marcu 1957 roku pod naciskiem Stan�w Zjednoczonych Izrael zgodzi� si� wycofa� swe wojska z Sharm el-Sheikh oraz strefy Gazy i powr�ci� na lini� rozejmow� z 1948 roku.
24 kwietnia 1957 roku rz�d egipski og�osi� deklaracj�, w kt�rej zobowi�za� si� do udost�pnienia Kana�u Sueskiego do �eglugi mi�dzynarodowej na zasadach okre�lonych w konwencji konstantynopolita�skiej z 1888 roku.
Konflikt o Kana� Sueski i zwi�zany z nim kryzys w polityce mi�dzynarodowej nie zmieni�y stanu posiadania Izraela ani nie przywr�ci�y brytyjskiej i francuskiej zwierzchno�ci nad kana�em. Sta� si� natomiast punktem zwrotnym w sposobie uprawiania polityki mi�dzynarodowej w aspekcie konfrontacji Wsch�d�Zach�d. Po raz pierwszy jedno z supermocarstw � ZSRR � zastosowa�o technik� odstraszania (de-terrence), gro��c przeprowadzeniem ataku atomowego na adwersarza.
W cieniu konfliktu o Kana� Sueski w Europie wojska radzieckie pacyfikowa�y powstanie w�gierskie.
Rozdzia� 29
JOANNA MODRZEJEWSKA-LE�NIEWSKA
KONFLIKTY INDYJSKOPAKISTA�SKIE
1947-1999
Einflikty miedzy hindusami a muzu�manami uwidacznia�y si� w Indiach i� w czasach panowania brytyjskiego. Ich przyczyna le�a�a mi�dzy in-ymi w nier�wnym traktowaniu obu spo�eczno�ci przez Brytyjczyk�w i gorszej sytuacji ekonomicznej oraz politycznej ludno�ci muzu�ma�skiej. Gorsza pozycja muzu�man�w w Indiach i poczucie krzywdy w tej grupie wynika�y z tego, i� hindusi wcze�niej, szybciej i lepiej opanowali wiedz� i umiej�tno�ci, jakie przynios�a o�wiata i administracja europejska. Ta nabyta wiedza umo�liwi�a hindusom wcze�niej obj�� dogodne i znacz�ce stanowiska w pa�stwie. W 1906 roku utworzono Lig� Muzu�ma�sk�, kt�ra mia�a reprezentowa� interesy muzu�man�w i by� organizacj� alternatywn� dla za�o�onego w 1885 roku Indyjskiego Kongresu Narodowego. Przed II wojn� �wiatow� pozycja Ligi Muzu�ma�skiej w spo�ecze�stwie indyjskim i w �yciu politycznym brytyjskiej posiad�o�ci zosta�a wzmocniona. Wzros�y ambicje (tak�e polityczne) zamo�nych muzu�man�w, dla kt�rych Liga by�a najlepszym reprezentantem ich interes�w. Potwierdzeniem wzrostu znaczenia Ligi by�y wybory do rz�d�w prowincjonalnych w 1937 roku, w kt�rych muzu�manie zdobyli wp�ywy w Bengalu i Zjednoczonych Prowincjach Agry i Oudhu. Sukces wyborczy spowodowa�, �e przyw�dcy Ligi Muzu�ma�skiej ��dali, aby Kongres uzna� j� za g��wnego reprezentanta interes�w muzu�ma�skich na subkontynencie indyjskim. Jednocze�nie w�r�d przyw�dc�w muzu�ma�skich coraz wi�ksz� popularno�ci� cieszy� si� pogl�d, �e nale�y wyodr�bni� obszary, kt�re znalaz�yby si� pod wy��czn� administracj� muzu�man�w. Najbardziej znanym g�osicielem tej idei by� poeta Mohammed Iqbal, kt�ry ju� w latach dwudziestych XX wieku przedstawi� wizj� odr�bnego pa�stwa islamskiego na subkontynencie indyjskim. G�oszone przeze� pogl�dy spotka�y si� z �ywym odd�wi�kiem w�r�d inteligencji muzu�ma�skiej. Po sukcesie wyborczym w 1937 roku w nast�pnym roku Liga Muzu�ma�ska przyj�a rezolucj�, w kt�rej domaga�a si� utworzenia pa�stwa muzu�ma�skiego i jego pe�nej niepodleg�o�ci. Nie sprecyzowano jednak, na jakim obszarze mia�o si� ono znajdowa�.
Prze�omow� chwil� w narastaj�cym konflikcie hindusko-muzu�ma�skim by� rok 1940 i przyj�cie na zje�dzie, Ligi Muzu�ma�skiej w Lahaur rezolucji postuluj�cej utworzenie niezale�nych pa�stw muzu�ma�skich na obszarach, gdzie wyznawcy islamu stanowili wi�kszo��. ��danie to zosta�o poparte teori� dw�ch narod�w, sformu�owan� przez �wczesnego przyw�dc� Ligi Muhammada Alego Jin-naha. Teoria ta g�osi�a, i� muzu�man�w i hindus�w dziel� niemo�liwe do przezwyci�enia r�nice cywilizacyjne i kulturowe.