By³y to jednak pañstwa ubogie.
Jedynie Czechos³owacja wyró¿nia³a siê nieco wy¿sz¹ stop¹ ¿yciow¹. Albania, Litwa,
£otwa, Estonia, Finlandia, Jugos³awia, Polska mia³y wielkie trudnoœci z
ukonstytuowaniem siê i odnalezieniem swego miejsca w œwiecie. Z wielkimi
trudnoœciami boryka³a siê te¿ Rumunia, która znacznie powiêkszy³a swój obszar ale
nadal by³a pañstwem ubogim i s³abym.
W nieco lepszej sytuacji by³y pañstwa neutralne, a szczególnie pañstwa
skandynawskie. Nie ponios³y one strat wojennych i korzysta³y ze zwiêkszonego na
skutek wojny zapotrzebowania na ró¿ne, produkowane przez nie, towary masowego
spo¿ycia. Stopa ¿yciowa mieszkañców Danii, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii i Norwegii
znacznie wzros³a.
6. Pañstwa amerykañskie i wojna
Wojnê w pe³nym tego s³owa znaczeniu wygra³y pañstwa amerykañskie, a
szczególnie Stany Zjednoczone. Udzia³ Stanów Zjednoczonych w wojnie w Europie
spowodowa³ œmieræ oko³o 130 tys. ludzi. Rany odnios³o 203 tys. osób. W czasie wojny
zatopiono te¿ niektóre statki handlowe USA. Generalnie bior¹c Stany Zjednoczone
korzysta³y jednak ze wzmo¿onych obrotów, zaopatruj¹c walcz¹ce strony w niezbêdne
produkty. W tej sytuacji przemys³ amerykañski szybko rozwija³ siê, a wystêpuj¹ce do
wojny bezrobocie mala³o.
Wojna przyspieszy³a proces przeœcigania Europy przez Stany Zjednoczone w
rozwoju ekonomicznym. Szacowano, ¿e gdyby nie by³o wojny, to Stany Zjednoczone
przeœcignê³y by Europê w produkcji przemys³owej oko³o roku 1925. Tymczasem na
skutek wojny dokona³y tego ju¿ w 1919 r. "Wzrost gospodarczy Europy jako ca³oœci -
pisze P. Kennedy - uleg³ opóŸnieniu o jakieœ osiem lat, a sytuacja niektórych krajów by³a
jeszcze gorsza". Tymczasem Stany Zjednoczone, by sprostaæ zamówieniom
rozbudowywa³y moce produkcyjne, zwiêkszaj¹c wytop ¿elaza i stali, zwiêkszaj¹c moce
przerobowe stoczni i rozbudowuj¹c fabryki samochodów. Wytop stali wzrós³ z 23,5 mln
ton w 1914 r. do 56,4 mln ton w 1919 r., produkcja samochodów osobowych wzros³a z
859 930 sztuk w 1914 r. do 4 587 400 sztuk w 1920 r., produkcja samochodów
ciê¿arowych odpowiednio wzros³a z 74 tys. sztuk do 771 tys. sztuk. W 1920 r. Stany
Zjednoczone licz¹ce 6% ludnoœci œwiata koncentrowa³y 20% produkcji z³ota, 50%
wydobycia wêgla, 60% œwiatowej produkcji aluminium, 66% œwiatowego wydobycia
ropy naftowej, 60% miedzi; wytwarza³y 85% œwiatowej produkcji samochodów. W tej
sytuacji rós³ tak¿e tona¿ floty handlowej. Jeœli w 1914 r. wynosi³ on 1 066 tys. ton, to w
1919 r. ju¿ 11 077 tys. ton. By³ to wzrost 11-krotny.
Wiele towarów sprzedawano na kredyt. Fakt ten prowadzi³ do zad³u¿enia pañstw
europejskich w USA. Wielka Brytania zaci¹gnê³a po¿yczki na sumê 4,7 mld dolarów,
Francja na sumê 3,8 mld dolarów, W³ochy na sumê 1,9 mld dolarów, Belgia na sumê 0,5
mld dolarów. £¹czne d³ugi pañstw europejskich w USA w 1919 r. wynosi³y 11 mld
dolarów. Jeœli takie dotychczasowe potêgi przemys³owe œwiata jak Wielka Brytania, po
wojnie prze¿ywa³y stagnacjê gospodarcz¹, to Stany Zjednoczone prze¿ywa³y tzw. boom
gospodarczy. Z lekkim zahamowaniem w latach 1921-1922 boom ten trwa³ do 1929 r.
Tempo wzrostu ekonomicznego wynosi³o 5% rocznie. Produkcja przemys³owa USA
liczona brutto w okresie tej dekady wzros³a o 70%, a dochód narodowy z
uwzglêdnieniem stopnia inflacji wzrós³ o 40%. Wydajnoœæ pracy wzros³a o 75%. Od
1922 r. stan bezrobocia ustabilizowa³ siê na poziomie 4% ogólnej liczby oko³o 40-43 mln
zatrudnionych. Spo³eczeñstwo USA bogaci³o siê. Jeœli w 1914 r. liczba milionerów w
USA wynosi³a 11 tysiêcy, to w 1919 r. ju¿ 42 554. Eksport kapita³u USA wzrós³ z 7 mld
dolarów w 1919 r. do 17 mld dolarów w 1930 r.
Pomyœln¹ koniunkturê odnotowa³y te¿ pañstwa Ameryki Po³udniowej. Nie by³a
ona tak wysoka jak w USA ale wszystkie one znacznie poprawi³y swoj¹ sytuacjê
ekonomiczn¹. Nast¹pi³ te¿ znaczny wzrost liczby mieszkañców tych krajów. Liczba
mieszkañców Brazylii wzros³a z 22,2 mln w 1910 r., do 30,3 mln w 1925 r. W czasie
wojny neutralnoœæ zachowa³y: Argentyna, Paragwaj, Salwador i Wenezuela. Wojnê
wypowiedzia³y: Brazylia, Costa-Rica, Kuba, Gwatemala, Haiti, Honduras, Nikaragua,
Panama. Takie pañstwa, jak: Peru, Urugwaj, Boliwia, Dominikana i Ekwador tylko
wypowiedzia³y Niemcom wojnê, ale ¿adnych dzia³añ wojennych nie podjê³y. Natomiast
Brazylia i Kuba wziê³y aktywny udzia³ w wojnie, dostarczaj¹c samolotów i s³u¿b
medycznych. Najbardziej aktywny by³ udzia³ Kanady w ramach Brytyjskiej Wspólnoty
Narodów. Szybki rozwój odnotowa³y: Brazylia, Argentyna, Chile i Meksyk. Mno¿y³y siê
inwestycje amerykañskie, brytyjskie i francuskie. Prowadzi³y one do o¿ywienia
ekonomicznego Brazylii. Podobnie by³o w innych pañstwach tego regionu.
Rozwój ekonomiczny Stanów Zjednoczonych spowodowa³ zmianê uk³adu si³.