Spoœród procesowych uprawnieñ pokrzywdzonego w procesie o przestêpstwo przeciwko prawom autorskim lub prawom pokrewnym wyró¿niæ nale¿y:
Uzale¿nienie mo¿liwoœci wszczêcia postêpowania karnego od woli pokrzywdzonego, jako ¿e wiêkszoœæ przestêpstw tego rodzaju œcigana jest w trybie wnioskowym.
205 Wnioski koñcowe
Przyjêcie takiego rozwi¹zania jest efektem powszechnej krytyki, wykorzystywanego do niedawna w tym zakresie trybu prywatnoskargowego.
Nale¿y tu odnotowaæ tak¿e mo¿liwoœæ wniesienia przez pokrzywdzonego w³asnego aktu oskar¿enia w sprawie o przestêpstwo œcigane z oskar¿enia publicznego. Jakkolwiek w stosunku do przestêpstw przeciwko prawom autorskim i prawom pokrewnym, prawdopodobieñstwo skutecznego wykorzystania tej instytucji nale¿y uznaæ za ma³o realne. Nieprzejednanie negatywna prokuratorska ocena mo¿liwoœci prowadzenia takiego postêpowania ma z regu³y swe Ÿród³o w niedostatecznym zapleczu dowodowym, a skoro organy œcigania nie s¹ w stanie zebraæ i zabezpieczyæ dostatecznego materia³u dowodowego w etapie postêpowania przygotowawczego, to nie bêd¹ mog³y tego dokonaæ tak¿e w postêpowaniu s¹dowym.
Bior¹c pod uwagê z kolei fakt, ¿e pokrzywdzony w postêpowaniu s¹dowym mo¿e wyst¹piæ w roli oskar¿yciela posi³kowego, nale¿y zdecydowanie krytycznie odnieœæ siê do przepisu art. 56 § 1 k.p.k. (a przynajmniej jego obcego sformu³owania), który uprawnia s¹d do ograniczenia liczby oskar¿ycieli posi³kowych, je¿eli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawid³owego toku postêpowania karnego. Nie ulega bowiem w¹tpliwoœci, ¿e wspomniane ograniczenie w sposób ewidentny narusza zagwarantowane konstytucyjnie prawo do s¹du (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) i z tego przede wszystkim powodu nale¿y postulowaæ jego zmianê.
VII.
Z zagadnieniem przestêpstw przeciwko prawom autorskim i prawom pokrewnym ³¹czy siê kwestia naprawienia wyrz¹dzonej szkody, w tym aspekcie istotnego znaczenia nabiera instytucja mediacji i porozumienia w procesie karnym.
Obie wymienione instytucje maj¹ charakter pozaprocesowy, o ile jednak mediacja, jak wynika z samej nazwy prowadzona jest w obecnoœci mediatora, o tyle instytucja porozumienia przeprowadzana jest tylko z udzia³em stron. S¹ to instytucje wspomagaj¹ce ze strony s¹du dojœcia do konsensusu miêdzy stronami - nie wy³¹czaj¹c równoczeœnie mo¿liwoœci zupe³nie swobodnego i niekontrolowanego „dogadania siê stron".
206 Ochrona praw autorskich i praw pokrewnych w polskim procesie karnym
W zwi¹zku z instytucj¹ mediacji i porozumienia nale¿y zaznaczyæ, ¿e ugoda zawarta pomiêdzy stronami, w wypadku przestêpstw œciganych w trybie publicznoskargowym - tudzie¿ wnioskowym, jest umow¹ prawa cywilnego w zwi¹zku z czym, w zakresie jej oceny i wykonania aktualne s¹ tak, jak dla ka¿dej innej ugody pozas¹dowej uwagi wynikaj¹ce z unormowañ zawartych w kodeksie cywilnym. De lege lata ugoda zawarta w postêpowaniu mediacyjnym, je¿eli nie zostanie wykonana przez oskar¿onego dobrowolnie, mo¿e zostaæ wyegzekwowana, tylko w drodze odrêbnego procesu cywilnego.
St¹d de lege ferenda nale¿y opowiedzieæ siê za jednoznacznym, ustawowym rozszerzeniem zastosowania przepisu art. 107 § 1 k.p.k. tak¿e wobec ugody zawartej w pozas¹dowym postêpowaniu mediacyjnym.
VIII.
Z uznaniem nale¿y odnotowaæ fakt, ¿e w wyniku wprowadzenia wy³¹cznie wnioskowego i publicznoskargowego trybu œcigania przestêpstw przeciwko prawom autorskim i prawom pokrewnym, pokrzywdzony zosta³ odci¹¿ony przez organy œcigania z obowi¹zku zebrania i zabezpieczenia materia³u dowodowego, niezbêdnego dla wszczêcia postêpowania karnego.
W zwi¹zku z zabezpieczeniem materia³u dowodowego w sprawach o przestêpstwo przeciwko prawom autorskim i prawom pokrewnym, zwracaj¹ uwagê propozycje Komisji Europejskiej, uruchomienia w ustawodawstwach poszczególnych pañstw tymczasowych œrodków prawnych, za pomoc¹ których twórca móg³by zabezpieczyæ materia³ dowodowy oraz roszczenia, jeszcze przed wszczêciem postêpowania, tak¿e w sprawach karnych. Na gruncie polskiego kodeksu postêpowania karnego propozycje te nale¿y oceniæ jako zbêdne i uwagi na przepis art. 308.
IX.
W aspekcie ochrony praw autorskich w procesie karnym, spoœród zagadnieñ zwi¹zanych z zabezpieczeniem materia³u dowodowego w wypadku przestêpstw przeciwko programom komputerowym, szczególne znaczenie ma kwestia rozró¿nienia materialnego i niematerialnego charakteru chronionego dobra.