By³yby to regulacje
podstawowe i nienadmiemie szczegó³owe. W odniesieniu zaœ do regu-
lacji szczegó³owych, ustawa powinna przyznaæ odpowiednie kompe-
tencje radzie gminy, a tak¿e organowi stanowi¹cemu Jednostki pomoc-
nicze".
_______Samorz¹d terytorialny jako podmiot polityki spo³ecznej______105
Obowi¹zuj¹ce aktualnie w omawianym przedmiocie przepisy usta-
wy o samorz¹dzie terytorialnym rozminê³y siê z obiektywnymi potrze-
bami i aspiracjami wielu œrodowisk spo³ecznych, a w tym przede wszy-
stkim wiejskich. Wiêkszoœæ bowiem spo³ecznoœci wiejskich (so³eckich)
wykazywa³a — i wykazuje nadal — wystarczaj¹cy stopieñ rozwoju
i upodmiotowienia spo³ecznego, a nawet faktycznego upodmiotowienia
maj¹tkowego, w zwi¹zku z czym mo¿na by³o i nale¿a³o stworzyæ dla
nich w ustawie lepsze podstawy dla prawno-administracyjnej i prawno-
maj¹tkowej podmiotowoœci. Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e adekwatna regu-
lacja ustawowa pozycji prawnej i ustroju so³ectwa jest niezwykle wa¿-
nym czynnikiem rozwoju spo³eczno-gospodarczego poszczególnych
wsi. Samorz¹d terytorialny ma swój autentyczny i kreatywny sens oraz
jest mo¿liwy i potrzebny przede wszystkim tam, gdzie istniej¹ lub mo-
g¹ w sposób naturalny zaistnieæ, twórcze wiêzi spo³eczne (s¹siedzkie
i inne), gdzie spo³ecznoœci lokalne — odpowiednio zintegrowane wo-
kó³ swych potrzeb zbiorowych i spo³ecznych — potrafi¹ artyku³owaæ i
reprezentowaæ swoje interesy, kreuj¹c lokalne autorytety, lokalnych
przywódców i lokalne instytucje.
Czy zatem, gdy jeszcze niedokoñczony jest proces tworzenia siê sa-
morz¹du terytorialnego w gminach, nale¿y — w intencji „dalszego
usprawniania" administracji oraz „dalszego rozwoju" demokracji i sa-
morz¹dnoœci lokalnej — pospiesznie instalowaæ odgórnie, wed³ug uni-
wersalnego schematu, powiatowy samorz¹d terytorialny? OdpowiedŸ
na powy¿sze pytanie powinna byæ uzale¿niona od tego, jaki termin roz-
wi¹zania problemu zosta³by wziêty pod uwagê i jaka forma prawno-
ustrojowa mia³aby byæ zastosowana.
Ponadgminny samorz¹d terytorialny
W bli¿szej perspektywie, tj. do 1998 roku dzia³ania reformatorskie,
odnosz¹ce siê do lokalnej administracji publicznej i zmierzaj¹ce do
wzmocnienia samorz¹du terytorialnego, w tym rozwoju demokracji lo-
kalnej, powinny byæ skierowane przede wszystkim na:
?— umocnienie pozycji prawnej, autentyzacjê i kreatywnoœæ spo³ecz-
n¹ spo³ecznoœci lokalnych, tzw., jednostek pomocniczych, które trafniej
tyioby nazywaæ wewnêtrznymi jednostkami samorz¹du terytorialnego;
i umocnienie kompetencyjne, finansowe i kadrowo-profesjonalne sa-
morz¹du terytorialnego w gminie;
106
Andrzej Piekara
— umocnienie pozycji prawnej, autentyzacjê i kreatywnoœæ spo-
³eczn¹ spo³ecznoœci lokalnych, tzw. jednostek pomocniczych,
które trafniej by³oby nazywaæ wewnêtrznymi jednostkami samo-
rz¹du terytorialnego;
— umocnienie kompetencyjne, finansowe i kadrowo-profesjonalne
samorz¹du terytorialnego w gminie;
— umocnienie pozycji prawnej i wzbogacenie kompetencji sejmiku
samorz¹dowego;
— animowanie i programowanie powstawania zwi¹zków miêdzy-
gminnych;
— umocnienie pozycji prawnej i wzbogacenie kompetencji du¿ych
miast (ewentualnie w statusie powiatów grodzkich).
S¹dziæ nale¿y, ¿e w ci¹gu najbli¿szych kilku lat staæ nas bêdzie na
realne i skuteczne doskonalenie samorz¹du terytorialnego przede wszy-
stkim na dwu — i to najbardziej potrzebuj¹cych i najbardziej do tego
spo³ecznie kwalifikowanych — poziomach: w „jednostce pomocni-
czej" i w gminie.
Gmina, rzeczywiœcie, powinna byæ w³adna decydowaæ o wszystkich
sprawach publicznych o znaczeniu i zakresie lokalnym, zwi¹zanych
z zaspokajaniem potrzeb zbiorowych i spo³ecznych mieszkañców oraz
z organizacj¹ ¿ycia spo³ecznego. Wy³¹czenia pewnych spraw i kompe-
tencji na rzecz innych podmiotów powinny nastêpowaæ tylko na mocy
ustawy. Niezaspokojone potrzeby kadrowe, oœwiatowe, techniczno-cy-
wilizacyjne i materialne gminnej administracji komunalnej s¹ obecnie
tak du¿e, ¿e ca³y wysi³ek reformatorski powinien byæ skierowany g³ów-
nie na gminê i Jednostki pomocnicze".
Niezale¿nie od tego zas³uguj¹ na ¿yczliw¹ uwagê dzia³ania reforma-
torskie, zmierzaj¹ce do wzmocnienia pozycji i poszerzenia zakresu za-
dañ i kompetencji du¿ych miast. W tym w³aœnie kierunku zmierza³ tzw.
program pilota¿owy reformy administracji publicznej, obejmuj¹cy po-
cz¹tkowo 46 miast (Rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 13 lipca