Z punktu widzenia Polski jest to powany -m negocjacyjny, poniewa dotyczy on praw nabytych (przywilejw), zagwaran-yych inwestorom w istniejcych strefach, i moe wymaga ich renegocjacji.
inym zagadnieniem, istotnym z punktu widzenia przyszej akcesji Polski do Unii, s arcje eksportowe stosowane w rolnictwie. Polska zagwarantowaa sobie w licie wiza moliwo stosowania subwencji produkcyjnych na sum 4022 min USD '5 roku. Ta kwota miaa by zredukowana o 20%, tj. do 3329 min USD w roku 2000. niast dopuszczalne subwencje eksportowe byy okrelone na poziomie 737 min USD y by zredukowane do wysokoci 500 min w 2001 roku62. Na licie produktw, ktre
Cielik (2001) wykazuje, e specjalne strefy ekonomiczne zostay utworzone w regionach charak-icych si wysokimi pacami w porwnaniu z reszt kraju.
Stanowisko Polski (2000), s. 87.
W 2000 r. z pomocy eksportowej korzystao 4 przedsibiorcw. W padzierniku 1997 r. wprowadzono ^acj rozporzdzenia w sprawie strefy mieleckiej, eliminujc moliwo korzystania z pomocy owej.
Schedule LXV Polarni, Section II, Hxport Subsidics: Budgetary Outlays and Quanlity Commitments.
i warzywa, wyroby spirytusowe i cukier". W wikszoci przypadkw Polska nie wykorzystuje dozwolonych puapw subwencji ze wzgldu na ograniczenia budetowe. Z czysto ekonomicznego punktu widzenia niepene wykorzystanie moliwoci subwencjonowania eksportu naley uzna za zjawisko korzystne, biorc pod uwag przedstawion wczeniej nieefektywno stosowania tego instrumentu.
Prawdopodobnie najbardziej interesujcy i kontrowersyjny przypadek stosowania subwencji eksportowych dotyczy cukru. Na polskiej licie zobowiza WTO zapisano, e dopuszczalny poziom subwencjonowania eksportu cukru wynosi 47 min USD w 1995 roku i mia by stopniowo redukowany do 35 min w roku 2000. Z kolei dopuszczalny subsydiowany wolumen eksportu wynosi 127,5 tys. ton w 1995 roku i mia by zredukowany do 104,4 tys. ton w 2000 roku64.
Wielkoci eksportu i dopat eksportowych (subwencji), wedug danych GUS i innych rde, ksztatoway si jak przedstawia tab. VIII.l.
Tabela VIII.l. Wielko eksportu cukru i stosowanych subwencji w latach 1995 -1999
Lata
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Eksport (w tys. !)
4,2
160,4
523,5
339,9
414,4
Dopaty do eksportu (w min zl)
0,8
1,9
64,2
21,9
46,1
Zaliczkowe dopaty do eksportu (w zl/t)
120
140
140
160
160
160'
* Szacunek.
rdo: Roczniki statystyczne GUS oraz raporty Rynek Cukru" 1999-2000.
Sytuacja na wiatowym rynku cukru odznaczaa si du zmiennoci. Ceny tego produktu na giedzie w Londynie osigny maksymalny poziom 396 USD/ton w 1995 roku, spady nieznacznie do 366 USD w 1996 roku i dalej stopniowo obniay si do poziomu 200 USD/t w 2000 roku.
Poczwszy od 1997 roku sytuacja finansowa cukrowni ulegaa staemu pogorszeniu, a zapasy cukru wzrastay. W 1999 roku Polska znacznie ograniczya import (do 2 tys. ton) wprowadzajc co (poza kwot taryfow) rwne 450 euro/tfo. Natomiast dopaty do eksportu cukru byy w Polsce wypacane z opat nakadanych na producentw (2% wartoci sprzeday w latach 1995 -1998 i 3% od 1999 r.) przy sprzeday cukru na rynku krajowym. W omawianym okresie ceny minimalne cukru na rynku krajowym wzrosy z 1,16 z/kg w latach 1995-1996 do 1,71 z/kg w latach 1999-2OOO6".
Prosta analiza ekonomiczna wykazuje, e istnieje bardzo saba (statystycznie nieistotna) zaleno midzy wielkoci subwencji eksportowych a wolumenem eksportu
63 Kawecka-Wyrzykowska, Zapedowski (1998). s. 166-167.
64 Schedule LXV Poland, Section II, Export Subsidies: Budgetary Outlays and Quantily Commitments.
K< w 1998 r. import wynosi 19 tys. t, a w latach poprzednich okoo 50 tys. t. W wyjtkowym roku 1995
import wynosi 152 tys. t przy znikomym eksporcie (por. tab. ?10.1).
" Opaty nakadane na producentw i wypacane eksporterom dziaaj (w sensie ekonomicznym) tak samo, jak minimalne wymogi eksportowe i subwencje eksportowe (por. podrozdz. 1 rozdz. VIII).
282
283
wzgjclu na krtki okres obserwacji iunkowo niewielkie rozmiary wzgldne subwencji65. Porednio dowodzi to jednak 'wnie niewielkiej skutecznoci opisywanej polityki (podobnie jak w omwionym amie amerykaskim). Jej cakowite koszty ponosz konsumenci cukru (spadek ich yki) pacc wysze ceny wskutek podwyszonych cel i opat nakadanych na icentw sprzedajcych na rynku krajowym69. Przejawem tego by wzrost cen cukru iju w drugiej poowie lat dziewidziesitych przy znaczcym ich spadku na rynku owym. Nie wydaje si, by plany kartelizacji rynku (utworzenie pod presj polityczn ngu Polski Cukier") mogy uzdrowi sytuacj cukrowni, mog za to doprowadzi do ;go spadku renty konsumenta.
"rzystpienie Poski do Unii spowoduje, e ceny krajowe, ze wzgldu na poziom zew-lej taryfy celnej, nie zostan obnione. Jednak subwencje eksportowe bd finan-ie ze wsplnego budetu Unii. W duszej perspektywie, jeeli mimo wszystko ie do powanych negocjacji rolnych w ramach WTO, mona oczekiwa stopniowego ania poziomu protekcji, a zwaszcza subwencjonowania eksportu. Z punktu widzenia lainoci ekonomicznej i interesw konsumenta liberalizacja taka jest podana.
Aneks do rozdziau VIII70.
Obliczanie produkcyjnego ekwiwalentu subwencji krajowych
ubsydia oddziauj na handel inaczej ni ca importowe. W zwizku z tym stosuje si czaj inn miar, zwana produkcyjnym ekwiwalentem subwencji (Output Subsidy ilent OSE).
abstydium produkcyjne jest to wkad finansowy z budetu pastwa, wypacany czaj na jednostk wytworzonego produktu. W takim przypadku OSE jest wyraone rocent poziomu kosztw produkcji. Podobnie, jeeli subsydium jest stosowane do lw (pfabrykatw), sucych do produkcji dobra finalnego, to obliczajc OSE :a si, o jaki procent zosta zredukowany koszt produkcji dobra finalnego, rtuacja jest bardziej skomplikowana, gdy subsydia nie s powizane z wielkoci :cji. Moe si wwczas zdarzy, e stae wypaty nie wpywaj bezporednio na po-cen oferowanych na rynku czy poziom kosztw. Ale bez tych subwencji firma utowaaby. Wwczas OSE jest mniejsz wielkoci z: a) nadwyki kosztw w stosunku