Nie wystarcza bowiem własna aktywność samego upośledzo-nego, właściwa atmosfera wychowawcza domu, wysiłek szkoły —do pełnej rewalidacji zawodowej i społecznej upośledzonychumysłowo należy włączyć również społeczeństwo.
Należy jeszcze wspomnieć o tych absolwentach, którzy podkoniec 1972 roku nie pracowali w wyuczonych zawodach. Dzie-sięciu z nich pracowało w nowych zawodach — osiągając rów-nież dobre wyniki (i pozytywne opinie). Ci absolwenci równieżzawdzięczają szkole zawodowej specjalnej to, że wyposażyła ichw takie wiadomości i umiejętności, które umożliwiły im prze-kwalifikować się — zdobyć nowy zawód — często bardziej po-płatny, albo zgodny z ich zainteresowaniami.
Podsumowanie
Pełna rewalidacja zawodowa i społeczna lekko upośledzonychumysłowo ma największe szansę wtedy, gdy młody człowiekznajdzie się w środowisku ludzi dla niego życzliwych. Istotnąrolę w tym procesie odgrywa właśnie przygotowanie zawodoweoraz zakład pracy, w którym panują właściwe stosunki między-ludzkie.
Barbara Chodyla
ADAPTACJA ZAWODOWA UPOŚLEDZONYCH UMYSŁÓWZATRUDNIONYCH W SPÓŁDZIELCZOŚCI INWALIDZKIE,
Jednym z głównych założeń procesu rewalidacji osób upcdzonych umysłowo jest przygotowanie ich zarówno do p]zawodowej, jak i do życia społecznego. Jest to problem o dwadze społecznej. Według oficjalnych danych w naszym kjest ponad 100 tysięcy dzieci w wieku 7 do 15 lat kwalifikcych się do nauczania w szkołach specjalnych dla upośledzorumysłowo, a w ogólnej liczbie osób powyżej 16 lat jest o:500 tysięcy jednostek o obniżonym rozwoju intelektualnym *
Na dużą wartość kształcenia zawodowego upośledzonych usłowo zwraca się obecnie wiele uwagi. Stwierdza się mhinnymi, że podejście tylko i wyłącznie opiekuńcze do <o obniżonej sprawności umysłowej staje się przyczyną powwania wielu niepożądanych zjawisk natury wychowawczej. <nym z nich „jest zanik umiejętności i nawyków pracy, tende:do zachowań destrukcyjnych i przestępczych spowodowarfrustracją, u podłoża której leży brak konstruktywnych cujścia energii oraz bodźców i celów życiowych" -.
Wśród absolwentów podstawowych szkół specjalnych i zaniczych zawodowych szkół specjalnych dla upośledzonych u
1 B. Urbańska: Losy absolwentów zasadniczych szkól zaioodowychcjalnych dla upośledzonych umysłowo. Warszawa 1974, WSiP.
2 A. M. Clarke i A.D.B. Clarke: Upośledzenie umysłowe. Wars71968, PWN.
.słowo wielu jest takich, którzy ze względu na umiarkowany lubznaczny stopień upośledzenia umysłowego oraz dodatkowe ka-lectwa nie mogą podjąć pracy w normalnych zakładach pracyi z uwagi na te uwarunkowania kierowani są do zakładów spół-dzielczości inwalidzkiej.
Skuteczność przygotowania zawodowego tej kategorii osóboraz proces ich adaptacji zawodowej był przedmiotem badańsondażowych prowadzonych w Spółdzielni Inwalidów „Elektro-mechaniczna" we Wrocławiu.
Grupa 91 osób upośledzonych umysłowo zatrudnionych w tejspółdzielni stanowiła populację reprezentatywną w badaniach,ponieważ były to osoby o różnym stopniu rozwoju umysłowegoi o różnym poziomie wykształcenia zawodowego.
Wybór tej spółdzielni uzasadniony był ponadto tym, że dys-ponuje ona wieloma możliwościami zatrudnienia i szkolenia osóbupośledzonych umysłowo na różnych stopniach organizacyjnych.Szkolenie przeprowadza się w ramach rehabilitacji podstawoweji w zakładach pracy chronionej. Ma ono również charakter szko-lenia przywarsztatowego i pracy nakładczej.
Badania sondażowe zostały przeprowadzone w oparciu o ana-lizę akt osobowych pracowników, kart pracy oraz dokumentacjiznajdującej się w Poradni Rehabilitacji Zawodowej. Ponadto zo-stały przeprowadzone rozmowy z osobami zatrudnionymi w tejspółdzielni, instruktorami zawodu i z psychologiem PoradniRehabilitacji Zawodowej.
Charakterystyka badanej zbiorowości
Sondażem objęto grupę 91 osób, w tym 46 kobiet i 45 męż-czyzn. Przeważały osoby w wieku 19—27 lat (91,1% badanych),w wieku powyżej 30 lat było zaledwie 5 osób (5,02%).
Poziom rozwoju umysłowego badanych osób przedstawiatabela 1.
Poziom wykształcenia badanych osób jest zróżnicowany,przedstawia to tabela 2.
Najwięcej osób, bo 65% ogółu badanych, ukończyło szkołępodstawową specjalną. Łącznie wykształcenie w szkołach spe-cjalnych zdobyło 72%. Nie ukończyło szkół podstawowych łącz- .nie 20 osób (21%).
Tabela 1. Stopień upośledzenia badanych osób
Upośle-
Upośle-dzenie
Upośle-dzenie
Scho-
Pograni-
dzenie
w stop-
\v stop-
rzenia
Pleć
cze upo-śledzenia
w stop-niu
niuumiar-
niu
psychicz-
znacz-
ne
lekkim
kowa-
nym
nym
Kobiety
4
14
24
2
3
Mężczyźni
S
20
14
3
2
Razem
9
34
38
5
5
Tabela 2. Poziom wykształcenia badanych osób
Szkoła
Zasadniczaszkoła
Nieukoń-czona szko-
Szkoła podstawowanormalna
podstawowa
zawodowa
ła podsta-
Razei
specjalna
specjalna
wowaspecjalna
ukończ.
nieukoń.
60
6
14
5
6
91
Spośród ogółu badanych 16 osób (17%) ukończyło kursywodo we.
Zawody i specjalności zdobyte na kursach i w szkole zaw<wej specjalnej przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Zawody i specjalności zdobyte na kursach i w szkole zawodowej spec
Ślusarstwo
Dziewiar-
stwo
Ogrodnic-two
Introlig.
Obróbkaskrawań.
Rażeń
6
4
3
2
7
22
Pomimo uzyskanych kwalifikacji na tych kierunkach szknią zawodowego, osoby te nie mogły podjąć pracy zawodcw wyuczonym zawodzie z różnych powodów, np. ze względiumiarkowany lub znaczny stopień upośledzenia umysłowego,burzeń rozwoju psychoruchowego i dodatkowych kalectw.
122
Z tych względów konieczne było opracowanie dla tych osóbindywidualnych programów rehabilitacji zawodowej, opartej nawskazaniach i przeciwwskazaniach Komisji Inwalidztwa i Za-trudnienia, orzeczeń lekarskich i psychologicznych, informacjio środowisku rodzinnym oraz opinii szkoły.
Na podstawie tego programu przy udziale pracowników Po-radni Rehabilitacji Zawodowej wprowadzono osoby upośledzoneumysłowo do pracy, dokonując obserwacji ich zachowania sięoraz sprawdzając wydajność ich pracy podczas tzw. prób pracy.Próby te trwały od 1,5 do 14 miesięcy i głównym ich celem byłosprawdzenie stopnia przydatności zawodowej jednostki upośle-dzonej umysłowo, kształtowanie pożądanych nawyków w pracyoraz wprowadzenie jej do nowego środowiska pracy.