W. ) do rozkwitu kultur pañstw cz³onkowskich, respektuj¹c ich narodow¹ i
regionaln¹ ró¿norodnoœæ, a jednoczeœnie uwypuklaj¹c wspólne (europejskie -
J. A. W. ) dziedzictwo kulturowe".
Istot¹ dzia³alnoœci Wspólnoty Europejskiej na tej p³aszczyŸnie jest
zachêcanie pañstw cz³onkowskich do wspó³pracy i ,jeœli to konieczne,
wspieranie i uzupe³nianie ich dzia³añ w nastêpuj¹cych dziedzinach:
- podnoszenie poziomu wiedzy i krzewienie kultury i historii narodów
europejskich,
- zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego o europejskim znaczeniu,
- niekomercyjna wymiana kulturalna,
- twórczoœæ artystyczna, w tym tak¿e audiowizualna".
W Traktacie Rzymskim znalaz³y siê tak¿e inne postanowienia, które
rozszerzaj¹ ramy wspó³pracy gospodarczej (okreœlanej w literaturze
przedmiotu filarem I). Mianowicie zosta³a dopisana "Czêœæ Druga -
Obywatelstwo Unii".
Zgodnie z wprowadzonymi do Traktatu Rzymskiego (o Wspólnocie
Europejskiej) art. 8a-c - ka¿da osoba, która ma obywatelstwo jakiegokolwiek
pañstwa cz³onkowskiego, staje siê jednoczeœnie obywatelem Unii
Europejskiej, nie trac¹c przy tym obywatelstwa w³asnego pañstwa. Istot¹
obywatelstwa Unii jest prawo do swobodnego poruszania siê i przebywania na
obszarze wszystkich pañstw cz³onkowskich, a tak¿e prawo do kandydowania i
do g³osowania w wyborach samorz¹dowych w tym pañstwie cz³onkowskim, na
którego terenie obywatel innego pañstwa przebywa, przy zachowaniu takich
samych zasad, jakie stosuje siê do obywateli tego pañstwa. Obywatelstwa
Unii Europejskiej (okreœlonego w Traktacie z Maastricht), po³¹czonego z
równoczesnym obywatelstwem w³asnego kraju, nie mo¿na zakwalifikowaæ jako
podwójnego obywatelstwa - w rozumieniu powszechnego prawa miêdzynarodowego.
Obywatelstwo Unii nie zastêpuje obywatelstwa narodowego.
Obywatelstwo Unii Europejskiej, zakreœlone do granic wyznaczonych
Traktatem z Maastricht, obejmuje tak¿e prawo do ochrony dyplomatycznej lub
konsularnej - sprawowanej nad obywatelem danego pañstwa cz³onkowskiego, gdy
przebywa on w kraju trzecim, w którym jego pañstwo nie ma swego
przedstawicielstwa - przez w³adze dyplomatyczne lub konsularne wszystkich
pañstw cz³onkowskich (nale¿y to rozumieæ jako mo¿liwoœæ zwrócenia siê
takiego obywatela do przedstawicielstwa dyplomatycznego lub konsularnego
któregokolwiek z pañstw cz³onkowskich Unii, reprezentowanego w danym
kraju).
Obywatele Unii Europejskiej maj¹ tak¿e prawo do sk³adania petycji do
Parlamentu Europejskiego, a tak¿e mog¹ siê zwracaæ do Rzecznika Praw
Obywatelskich, który zosta³ powo³any - jako nowa instytucja - w Traktacie
Rzymskim (zgodnie ze zmianami wprowadzonymi Traktatem z Maastricht).
W Raporcie Grupy Refleksyjnej przygotowanym na Konferencjê
Miêdzyrz¹dow¹ widaæ, i¿ spojrzenie na zagadnienie obywatelstwa Unii nie
jest jednolite. Wskazuje siê, i¿ w konstrukcji tej mo¿na pójœæ dalej ku
zaniechaniu uzyskania paszportów wewn¹trz Unii, przyznania nieskrêpowanej
wolnoœci poruszania siê i osiedlania. Z drugiej strony podkreœla siê, ¿e
obywatelstwo Unii mo¿e byæ postrzegane jako zagro¿enie dla to¿samoœci
narodowej i dlatego nale¿y porzuciæ tê koncepcjê.
Kolejna czêœæ Traktatu o Unii Europejskiej (Tytu³y V, VI) ustanawia
miêdzy pañstwami cz³onkowskimi nowe formy wspó³dzia³ania w zakresie:
- wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeñstwa (Tytu³ V, art. J),
- wspó³pracy w dziedzinach wymiaru sprawiedliwoœci i spraw wewnêtrznych
(Tytu³ VI, art. K).
Te nowe formy wspó³pracy stanowi¹ tzw. II i III filar Traktatu z
Maastricht; I filarem zaœ pozostaje nadal wspó³praca o charakterze
gospodarczym, ale poszerzona o inne dziedziny wymienione w Traktacie
Rzymskim.
Traktat o Unii Europejskiej w Tytule I art. A postanawia, i¿ "Uniê
buduje siê w oparciu o Wspólnoty Europejskie, uzupe³niaj¹c je polityk¹ i
formami wspó³pracy ustanowionymi niniejszym Traktatem (...)". Stwierdzenie
to bez w¹tpienia przes¹dza o wzajemnych relacjach Unii Europejskiej i
Wspólnot Europejskich.
Mo¿na zatem - choæ w du¿ym uproszczeniu - powiedzieæ, ¿e Unia
Europejska, poprzez kreowanie nowych form wspó³pracy miêdzy pañstwami
cz³onkowskimi, jest swego rodzaju zinstytucjonalizowan¹, polityczn¹
"nadbudow¹" (uzupe³nieniem) Wspólnot Europejskich.
Traktat z Maastricht w Tytule V art. J ustala wspóln¹ politykê za-
graniczn¹ i bezpieczeñstwa, ujmuj¹c j¹ w stosowne ramy prawne i
organizacyjne. Zgodnie z art. J.1.2 Traktatu polityka ta obejmuje:
- ochronê wspólnych wartoœci, podstawowych interesów i niezale¿noœci Unii;
- umacnianie bezpieczeñstwa Unii i jej pañstw cz³onkowskich we wszystkich
formach;
- zachowanie pokoju i umacnianie bezpieczeñstwa miêdzynarodowego, zgodnie z
zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, Aktu Koñcowego z Helsinek i celami
Karty Paryskiej;