7 ewolucjonizm
Tworzenie wiedzy o spo³eczeñstwie i cz³owieku wraz ze stworzeniem wiary w stopniowe przekszta³canie siê form ¿ycia w coraz doskonalsze. Wytworzenie przekonania, ¿e im wiêksze osi¹gniêcia nauki i techniki tym lepsze warunki ¿ycia cz³owieka i moralne i intelektualne.
53.8 utylitaryzm
Moralnoœæ ludzk¹ okreœla siê stopniem jego altruizmu (troska o dobro innych ludzi). Ka¿da jednostka powinna wnosiæ jakiœ wk³ad do wspólnego dobra. Miernikiem wartoœci cz³owieka jest praca.
54. has³a POLSKIEGO pozytywizmu
1. praca u podstaw
podniesienie poziomu umys³owego i kulturalnego najni¿szych podstawowych warstw spo³eczeñstwa
2. praca organiczna
praca nad podniesieniem poziomu gospodarczego kraju
3. solidaryzm spo³eczny
wspó³praca wszystkich warstw spo³ecznych ze sob¹
4. emancypacja kobiet
przygotowanie kobiet do ¿ycia i pracy, prawo do nauki
5. asymilacja ¯ydów
zaborcy d¹¿yli do przeciwstawienia sobie ró¿nych grup etnicznych.. Pozytywiœci sprzeciwiali siê temu w imiê zasad demokracji.
6. kult filantropii
wspieranie biednych, nie tylko finansowo
7. nauka to potêga
rozwój intelektualny ludzi, szacunek dla nauki, kult ludzi myœl¹cych, wykszta³conych
55. cechy pozytywizmu polskiego
nie by³ ruchem jednolitym ideowo, zawiera³ przeciwstawne pogl¹dy
program spo³eczno-gospodarczy propagowa³ ustrój kapitalistyczny
wrogo odniós³ siê do rewolucji jako do ruchu niszcz¹cego naturaln¹, ewolucyjn¹ drogê rozwoju spo³eczeñstwa
56. spór pomiêdzy romantykami a pozytywistami
Ju¿ w romantyzmie literatura d¹¿y³a do roli przewodniczki narodu, a poeta przywódcy. W pozytywizmie te¿. Ale tu podstawa poezji to rzetelna wiedza, nie natchnienie. Aby pisaæ trzeba mieæ tê wiedzê poniewa¿ pisarz mia³ edukowaæ. Literatura mia³a uczyæ.
M³odzi studenci Szko³y G³ównej to ludzie marz¹cy o karierze pisarskiej. Zaczynali zawsze od dziennikarstwa poniewa¿ prasê omija³a cenzura. W prasie koncentrowa³o siê ¿ycie kulturalne. Nowy program ideowy zosta³ sformu³owany na ³amach prasy i tam by³ forsowany.
Prasa zosta³a podzielona na m³od¹ (zwolennicy m³odych pogl¹dów) i star¹ (chciano zachowaæ stary stan rzeczy). Pomiêdzy dwoma antagonistycznymi pokoleniami ró¿nice œwiatopogl¹dowe pokrywa³y siê z wiekiem.
Obóz m³odych skoncentrowa³ siê wokó³ "Przegl¹du Tygodniowego", "Opiekuna domowego", "Niwy", "Prawdy". Stara prasa to "Bluszcz", "K³osy", "Biblioteka warszawska".
Spór pomiêdzy romantykami i pozytywistami rozwija³ siê na ³amach czasopism i wszed³ do literatury polskiej jako spór m³odej i starej prasy.
Adam Wiœlicki w artykule "Groch o œcianê" z "Przegl¹du..." skrytykowa³ epigoñsk¹ (wyznawanie pogl¹dów minionej epoki) literaturê pseudoromantyczn¹. Od tego artyku³u i ostrej krytyki rozpocz¹³ siê spór romantyków z pozytywistami.
W artykule "My i wy" w "Przegl¹dzie..." Œwiêtochowski scharakteryzowa³ oba stronnictwa. Ich stosunek do siebie.
Pomiêdzy oboma stronnictwami panowa³y stosunki antagonistyczne. Wiele sobie zarzucali, nie widzieli mo¿liwoœci ustêpu i porozumienia.
Starzy:
¿¹danie spokoju w literaturze
zapatrzenie w przesz³oœæ, bezkrytyczne jej uwielbienie
brak ¿arliwoœci, energii, zdecydowanego dzia³ania
ho³dowanie konserwatywnoœci
podlegaj¹ regu³om, kanonom
opóŸniaj¹ postêp myœli, wiedzy, mani¹ spo³eczeñstwo
M³odzi:
popularyzacja pracy i nauki
pobudzenie ¿ywotnych si³ w spo³eczeñstwie
kierowanie uwagi w przysz³oœæ
spontaniczni, swobodni i ¿arliwi w dzia³aniu
nie kieruj¹ siê prywat¹, wa¿ne s¹ dla nich korzyœci narodu
demokratyczni
Artyku³ ten nie konstruuje ¿adnego konkretnego programu. To konfrontacja dwóch pokoleñ. Krytyka konserwatyzmu, zapatrzenia w przesz³oœæ, bezczynnoœci. M³odzi pozytywiœci byli rzecznikami oœwiaty, kapitalizmu (jako ustroju i nowej formy gospodarowania). Likwidacja nêdzy i wyzysku to bogacenie siê kraju, a efekt to niepodleg³oœæ. St¹d fascynacja wynalazkami i postêpem.
Orzeszkowa przedstawi³a wizjê idealistyczn¹, pe³n¹ optymizmu, wizjê po³¹czenia ró¿nych klas, œrodowisk narodowych w imiê dobra teraz i niepodleg³oœci póŸniej.
Pozytywiœci przesuwali niepodleg³oœæ na póŸniej. Koncentrowali siê na dzia³alnoœci ekonomicznej, która mia³a doprowadziæ do od³¹czenia siê od zaborców i scalenia ziem polskich.
57. cele i zadania literatury
Literatura pozytywistyczna mia³a byæ spo³ecznie zaanga¿owana. Jej twórca to nauczyciel spo³eczeñstwa a pisarstwo to s³u¿ba publiczna. Orzeszkowa twierdzi³a, ¿e literatura wspó³czesna nie mówi prawdy o ¿yciu i ludziach, nie zajmuje siê ¿ywotnymi sprawami wspó³czesnoœci, obraca siê wokó³ tematów nieaktualnych, nie nad¹¿a za ¿yciem. Literatura i ¿ycie spo³eczne rozwijaj¹ siê. Orzeszkowa ¿¹da³a aby pisarz po³¹czy³ siê sercem i myœl¹ z ogó³em ludzi. Chcia³a aby twórca sta³ siê sercem ogó³u. Mia³ to byæ twórca czuj¹cy, opowiadaj¹cy o problemach zbiorowoœci. Tematów mia³ szukaæ wœród ludzi i wspó³czesnoœci.
Tym tematem zajmowa³ siê tak¿e Sienkiewicz. Zaleca odrzucenie egoizmu, dostrzeganie problemów innych ludzi, wed³ug niego preferowany powinien byæ gatunek literatury - powieœæ. Ma ona przysz³oœæ, jest po¿yteczna. Dostrzeg³ on w niej form¹ literack¹, która najskuteczniej s³u¿y propagandzie i agitacji. Zgadza siê tak¿e z tym Orzeszkowa.
W pozytywizmie nast¹pi³ zwrot ku powieœci i noweli. Stwarza³y one bowiem okazjê do wnikliwego zaprezentowania rzeczywistoœci. Proza by³a ³atwiejsza w odbiorze, bardziej komunikatywna. Mog³a dotrzeæ do wiêkszego krêgu odbiorców.
57.1 powieϾ
jak zwierciad³o odbija rzeczywistoœæ
to co jest zawarte w niej musi byæ prawdopodobne
powinna oddaæ prawdziw¹ atmosferê spo³eczeñstwa
oddzia³ywaæ na wyobraŸniê
mo¿e przekazywaæ uczucia
aby by³a u¿yteczna powinna posiadaæ dwie strony: zewnêtrzn¹ odnosz¹ca siê do formy i wewnêtrzn¹ uwydatniaj¹c¹ myœli i d¹¿enia
ma byæ Ÿród³em wiedzy o wspó³czesnoœci
powinna pouczaæ, wyjaœniaæ, przedstawiaæ to co dobre
ukazuj¹c postawy naganne, dawaæ chwalebne przyk³ady
winna mieæ walor estetyczny, uczyæ i wychowywaæ
57.2 literatura tendencyjna