..
tywny i absolutny charakter goszonej przez siebie filozoficznej koncepcji moralnoci.
UZASADNIENIE TEZY
l. rda argumentacji
Poniewa chodzi o uzasadnienie istnienia obiektywnych i absolutnych wartoci moralnych, w argumentacji odwota si musimy przede wszystkim do rde empirycznych. Stanowi je dane dowiadczenia wewntrznego oraz zewntrznego, ktre traktowa naley cznie, poniewa wzajemnie si dopeniaj. Jeeli chodzi b dowiadczenie wewntrzne, to wiadomo, e dostarcza go nam nasza wasna wiadomo ujmowana za pomoc in-trospekcji i refleksji. Natomiast objani naley, gdzie szuka danych dowiadczenia zewntrznego.
Ot mog to by najpierw dane dowiadczenia potocznego, spontanicznego (np. wasne obserwacje, cudze opowiadania, rnego rodzaju zapisy). Tym dowiadczeniem posugiwali si filozofowie w poprzednich epokach historycznych (SOKRATES, ARYSTOTELES, W. TOMASZ). Obecnie jednak w dobie ogromnego rozwoju nauk szczegowych, korzysta naley przede wszystkim z dowiadczenia naukowego, opracowanego w tym przypadku gwnie przez etnologi, archeologi i histori, przy czym najwiksz dla nas wag maj dane etnologiczne.
Skd te dane mona zaczerpn?
Niestety, nie posiadamy syntetycznego opracowania caoci materiaw odnoszcych si do interesujcego nas zagadnienia. Siga wic trzeba do rnych opracowa.
Wzgldnie caociowy przegld danych zgromadzonych do koca XIX w. przez etnologi inspirowan wwczas gwnie przez ewolucjonizm, zawieraj dwa due dziea. Najpierw E. WESTERMARCK wydal w latach 1906-1908 dwutomow prac pt. The Origin and Development oj Mora Ideas6B, w par lat pniej ukazao si trzytoirowe dzieo V. CATHREINA pt. Die Einheit des sittlichen Bewusstseins der Menschheif*. Obydwie te prace nie odpowiadaj zupenie wymogom dzisiejszej etnologii, co wszake nie oznacza, e nie posiadaj dla nas adnej wartoci. Odnosi si to szczeglnie do Ktwartego w nich materiau faktograficznego. Pod tym wzgldem stanwki rwdal ce, ae rdo informacji, niezalenie od zgoa rnej orientacji ideologicznej,. oyawu autorw.
Due znaczenie dla zagadnienia istnienia absolutnych wartoci moralnych posiada dorobek dwu szk etnologicznych, ktre sigajc pocztkami ostatnich lat przed pierwsz wojn wiatow zdobyy sobie due uznanie w wiecie naukowym w latach midzywojennych, a nie straciy go w zupenoci po dzi dzie. Chodzi o tzw. szko historyczn w etnologii oraz szko funkcjonaln MALINOWSKIEGO. Przedstawiciele pierwszego kierunku (KOPPERS, SCHEBESTA, GusiNDE) badali najbardziej prymitywne ludy zbieracko-owiec-kie Ziemi Ognistej w Ameryce Pd. (Yahganowie), Afryki podzwrotnikowej (Pigmeje]
/-Q
E. WESTERMARCK, The Origin and Deuelopment of Mora Ideas, 2 vol., London
1906-1908, tum. niem. Ursprung und Entwicklung der Moralbegriffe, 2 Bd, Leipzig
1907-1909.
V. CATHREIN, Die Einheit des sittlichen Bewusstseins der Menschheit, 3 Bd, Freiburg i. Br., 1914.
V. Istnienie obiektywnych i absolutnych wartoci...
217
ICJl
i iv Indiach. Natomiast terenem bada B. MA1JNOWSKEGO byty ludy papuo-melanezyjskie, zamieszkae w Nowej Gwinei na wyspach Trobriandzkich.
W latach powojennych, a wic wspczenie, bardzo oywion dziaalno rozwijaj: tzw. szkoa antropologiczna amerykaska (R.B. BRANDT, R. LlNTON, C. KLUCKHOHN, M. GlNSBERG) oraz orodek badawczy Uniwersytetu Notre Dam (GLUCKMANN), ktre badaj pojcia prawno-moralne niektrych szczepw pnocnoamerykaskich Indian (Hopi) oraz ludw afrykaskich (np. Barotse). Badacze orodka Notre Dam przeledzili take pojcia prawno-moralne wielkich cywilizacji pozachrzecijaskich (judaizm, islam, hinduizm, kultura chiska).
Czciowe opracowanie danych etnologicznych dostpnych dzisiejszej etnologii da R. MOHR w pracy pt. Die christliche Ethik im Lichte der Ethnohgie70. Cenne materiay znajduj si rwnie w kilku artykuach i innych publikacjach dostpnych w jzyku polskim71.