, lam 16.
' Dostrzega i podkreœla wystêpowanie tych tendencji M. Rybicki, Pozycja ustrojowa rz¹du
w systemie politycznym PRL (w:) Studia nad rz¹dem PRL w latach 1952-1980, pod red. M. Ry-
bickiego, Ossolineum 1985, s. 12.
84
Instytucja Rady Ministrów iv okresie Polski Ludowej (3944-7989)
obejmuje lata 1952-1989, a wiêc lata stosowania Konstytucji PRL, wprawdzie wielokrotnie zmienianej, ale zmiany te do kwietnia 1989 r. nie dotyczy³y ugruntowanych zasad sprawowania w³adzy z zasad¹ jednoœci i jednolitoœci w³adzy oraz kierowniczej roli PZPR w³¹cznie. Rozwa¿ania zawarte w niniejszym rozdziale zosta³y oparte na unormowaniach prawnych, chodzi bowiem o ustalenia dotycz¹ce stosowanego systemu rz¹dów i miejsca w nim oraz kompetencji wyznaczaj¹cych rolê Rady Ministrów. Nawi¹zywanie zaœ do czynników natury politycznej ma niejako dodatkowy charakter.
2. System rz¹dów i rola ustrojowa Rady Ministrów w okresie KRN
Z³o¿ona sytuacja polityczna latem 1944 r. przes¹dzi³a o tym, ¿e dzia³aj¹ce ugrupowania lewicowe zdecydowa³y siê (z inspiracji ZSRR) na powo³anie nowego oœrodka w³adzy nie tylko niezale¿nego od rz¹du emigracyjnego, ale wprost przeciwstawnego mu. Z uwagi na ówczesn¹ sytuacjê miêdzynarodow¹, zbli¿aj¹cy siê moment sforsowania przez Armiê Czerwon¹ linii Bugu z ca³¹ ostroœci¹ stan¹³ problem obejmowania w³adzy na wyzwalanych terenach. By nie dopuœciæ do jej przejmowania przez organy podporz¹dkowane r¿¹-; dowi emigracyjnemu, lewica komunistyczna powo³uje organ w³adzy wykonawczej zale¿ny od ZSRR. Z ró¿nych wzglêdów, w tym tak¿e by nie zamykaæ drzwi do rozmów z mocarstwami zachodnimi, a tak¿e z rz¹dem emigracyjnym na temat stworzenia nowych struktur w³adzy, powo³any organ nie zosta³ nazwany rz¹dem, lecz Polskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego. S³usznie zauwa¿a A. Burda, ¿e nadanie organowi egzekutywy w ówczesnych warunkach nazwy „rz¹d" spowodowa³oby, ¿e nie móg³by on liczyæ na uznanie przez g³ówne pañstwa koalicji antyhitlerowskiej, nie by³by wiêc w stanie zdobyæ odpowiedniego autorytetu tak w skali wewnêtrznej, jak i miêdzynarodowej.116
' Zob. A. Burda, Podstawy prawne systemu organów pañstwowych w okresie Krajowej Rady Narodowej (w:) Krajowa Rada Narodowa, pod red. A. Burdy, Ossolineum 1976, s. 65-66. Por. te¿ M. Kallas, A. Lityñski, Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa 2000, s. 41 i n.
85
Wies³aw Skrzyd³o
W œwietle ustawy z 21 lipca 1944 r. PKWN zosta³ utworzony jako „tymczasowa w³adza wykonawcza dla kierowania walk¹ wyzwoleñcz¹ narodu, zdobycia niepodleg³oœci i odbudowy pañstwowoœci polskiej". Takie samo okreœlenie charakteru PKWN zawiera Manifest Lipcowy. W œwietle tych dokumentów KRN mia³a byæ „tymczasowym parlamentem narodu polskiego", zaœ PKWN „tymczasow¹ w³adz¹ wykonawcz¹". W ten sposób zosta³ podkreœlony z jednej strony tymczasowy charakter tych organów, z drugiej zaœ cele, jakie postawiono przed PKWN by³y w³aœciwe dla organu w³adzy wykonawczej, jakim jest rz¹d. Nie o nazwê zatem chodzi³o, lecz o istotê rzeczy, zaœ w krêgach politycznych, równie¿ zagranicznych, czêsto u¿ywano nazwy „rz¹d lubelski". By³ to w istocie rz¹d, choæ w ca³ym okresie istnienia nigdy oficjalnie nie by³ tak nazywany.