Chodzi tu o wyidealizowanego "nowego cztowieka"`iþ'. Zak³ada siê,¿e wskutek
wszystkie wydarzenia zewnêtrzne lub wewnêtrzne,postrzegane przez socjalizac-ji ka¿dy w pewnym stopniu odczuwa winê,kiedy jego zacho-
jedno5tkê jako poci¹gaj¹ce j¹ lub popychaj¹ce w pewnym kierunku: wania lub osi¹gniêcia pozostaj¹ w konflikcie z przyswojonym kodeksem
potrze"y,motywy,wymagania,pokusy itd.Potrzeba utrzymania spój- moralnym i narzuconymi sobie standartami.W sytuacji przymusowej
114Socjologæczne teorie konwersji
115
perswazji to poczucie winy jest wywo³ywane i zwiêkszane.Schein okre- do rytualizacji wierzeñ,bêd¹cej wynikiem przymusowej perswazji w insty-
œla charakterystyczne typy wywo³anego i uœwiadomionego poczucia tucji totalnej,osoba,która nie jest kontrolowana przez grupê ma system
þvinyù Mo¿e to byæ: wierzeñ,który rozwija siê i zmienia.Reaguje ona na zewnêtrzne informa-
- lêk spo³eczny w przypadku jakiegoœ spo³ecznego,dziedziczonego cje,sprawdza w³asne przekonania z innymi.Rytualizacja przekonañ pro-
uprzywilejowania; wadzi do kontroli nie tylko zewnêtrznego ich wyra¿ania,ale tak¿e do kon-
þ þ,vina to¿samoœci,p³yn¹ca z rozpoznania,¿e nie ¿y³o siê zgodnie z wy- troli prywatnego doœwiadczenia.
obra¿eniem siebie ;
þ þVina maski,to je5t poCzuCie winy z pOwodu Zamierzonego lub nieza- Im Mardziej jednostka dostosowuje siê do ideologii grupy,tym mniej Mêdzie zdol-
mierzonego oszukiwania inyCh; na do produktywnego i kreatywnego myœlenia,poniewa¿ straci pewne poznawcze na-
- þ,vina lojalnoœci,rozpoznania,¿e nie s³u¿y³o siê grupie,z któr¹ by³o rzêdzia,za pomoc¹ których mo¿e to robiæ (...).Jednostka,która zaakceptowala ideo-
mocno zidentyfikowanym,¿e ³ama³o siê normy lub szkodzi³o siê logiê w takim sensie jest zupelnie niezdolna dyskutowaæ j¹ w innych terminach ani¿eli
stereotypowe; Mêdzie najprawdopodobniej uporczywie powtarzaæ pewien zasóM argu-
obrazowi grupy przez niew³aœciwe postêpowanie' mentów i przes³anek,albo zupelnie odmówi dyskutowania ideologii.Tak,czy inaczej
- þvina sytuacyjna,wyolbrzymiona wina w zwi¹zku z jakimiœ drobnymi najprawdopodobniej bêdzie sprawiaæ wra¿enie albo calkiem pozMawionej fantazyjnej
dzia³aniami,które norrnalnie nie s¹ w konflikcie z podstawowymi war- i twórezej myœli alMo wyposa¿oneþ w pewne rodzaje rutynowych i gotowych myœli,któ-
toœCiami osoby,ale jest doœwiadczana w œwietle nowych norm. rych nie chce krytycznie zMadac24.
Bez wzglêdu na podstawê,jeœli wina jest subiektywnie odczuwana,
to osoba gotowa jest przyj¹æ argumenty strony indoktrynuj¹cej i obiek- W koncepcji Scheina zawarty jest bardzo silny ³adunek krytycyzmu
,,vnþ definicjê winy.Jest wówczas gotowa do wyznania ³¹cz¹cego po- nie tylko woMeC jakichœ nowych,niepewnych ruchów,ale tak¿e wobec
yucie winy z myœlami czy dzia³aniami definiowanymi obiektywnie w wielu konwencjonalnych instytucji o charakterze instytucji totalnych,jak
rminach strony indoktrynuj¹cej jako wystêpnezþz.Schein przyjmuje, na przyk³ad zakony.Negatywne konsekwencje s¹ tu szczególnie uwypu-
Cz
¿e wierzenia i wartoœci pe³ni¹ trzy podstawowe funkcje dla osoby: klone i w ten sposób analiza konwersji do nowych ruchów w ujêciu tego
te
- s³u¿¹ oszacowaniu rzeczywistoœci,to jest racjonalnym konkluzjom o modelu jest nieuniknienie krytyczna i wrêcz ostracyzuj¹ca konwersjê.
œrodowisku, Trzeba wszak¿e podkreœliæ zaletê tej ostatniej wersji ujêcia procesu przy-
- u³atwiaj¹ dostosowanie spo³eczne,pozwalaj¹c osobie wyraziæ swe musowej perswazji.Bierze ona pod uwagê czynniki spo³eczne jako decy-
czestnictwo w grupie i w³asn¹ to¿samoœæ, duj¹Ce,a nie czynniki fizjologiczne.Istota tego procesu polegaæ rna na
- s³u¿¹ eksternalizacji wewnêtrznych problemów,wyra¿aniu uczuæ i niszczeniu wiêzi spo³ecznych osoby i jej identyfikacji oraz na czêœciowym
niszczeniu Ego,a z drugiej strony na ofiarowywaniu nowej to¿samoœci i