Ale skąd takik ludzi brać, coby nimi jak jakimi kołkami tote państwowe dzióry pozatykać? Cy óni sie sami takimi rodzóm - jedyn do harówki, drugi do obrony, trzeci do myślynio - cy ich trza dopiero do jakiej takiej skoły posłać i do tego sytkiego przyucać? -
Jedno i drugie, jedno i drugie - Jewciu. Sóm jest tacy, co od małego majóm chętke do roboty.
Takiego do tartaku abo do stolorza trza dać, abo na roli ostawić. Sóm inksi, co ik ino bitka ciesy.
Taki, ka sie ino rusy, juz po kufie daje abo i dostaje. Tego trza do skoły posłać, coby go naucyli siablóm rusać i góralskiego tóńcyć. A w śkole trza mu ino po góralsku grać, bo góralsko nuta jest twardo i óna twardych ludzi tworzy - do bitki sposobnych. I nie bees takim na fujarce piskoł, bo od fujarki chłop mięknie. I sóm tacy, co mądrość miłujom ponad sytko. Ci niech se ino z miejsca na miejse chodzóni, ku słónku pozierajóm i niebo z ziymióm porównujóm. Niek ozwozajóm, jako jest, a jako mo być. I tym trza władze dać, coby rządziyli. Bo i cłekiym rozum, a nie inkso siyła mo rządzić. Jewcia sytko dobrze wyrozumiała. Ale kie sie du dómu wróciyła, to juz nie jako Jewcia ino jako królowa Saba. Bo po prowdzie nijakiej królowej Saby nigda nie było, ino była Jewcia z
Ludźmierza, co sie z Platonem spotkała i dziś mozes jóm widzieć, jak nad Donajcem ku niebu
spoziro, a co powie, jest słusne, a co zrobi, jest trafne. Ej, kieby tako państwem rządziyła, to by my wiedzieli, cego sie trzymać!
* * *
Jako Władek-Trebunia Tutka, piyrsy na świecie Platon, o wspólnocie prawiył Na Głodówce
cimno się zrobiyło i od Tater zacyno chłodym ciągnąć. Chłopcy watre na polanie skrzesali. Kie ogień buchnón w góre - zaśpiywali. A nic ino im po głowie zbójeckie nuty chodziyły. Zacyni od:
„Podź-cie chłopcy, podźcie zbijać, bo ni mómy za co pijać...”, pote chycili „Abo mnie zabijóm, abo jo kogosi...”, a kóńcyli, ze: „... góralscy chłopcy sykowni syćka do bitki”. Kie tak śpiewali poculi sie jednym duchym. Syćka za jednego, jedyn za syćkich. A Władek Trebunia-Tutka, nas Platon
podhalański, nic ino głowe do góry dźwigoł, ku niebu poziyroł, ka między gwiozdami cystóm
prowde widzioł. - Chłopcy - obezwoł się - powiym wóm cosi takiego, co wóm na wieki ostanie,
wóm i wasym dziecióm, i bee sie śnić po nocak, a cy sie kie ziści, to tego nie wiym. Powtórzmy se jesce roz, ze z państwym rzecy się majóm tak, jako i z cłekiym. Patrzojcie: iskierka z ognia leci.
Siado ci na karku. Przypiyko cie. I co sie nie robi? Ty nogami przebiyros, ręcami wywijos, coby jóm strzepnąć. Cały organizm bróni jednej cgści. Ręka woło: „Kark jest mój”. Noga woło: „Kark jest mój”. Głowa woło: „Kark jest mój”. Sytka za jednego. I tak mo być w państwie. Turek abo
Rusin napadnie na Marusyne, to ty nie godoj: „Niek sie marusynianie broniom, a jo bróniył nie bee, bo jo jest z Kościeliska”. Wyście sóm chłopcy państwowi. Wyście cęścią całości. Jako te mrówki.
Ka państwo sięgo, tam sięgocie i wy. A coby wóm było ślebodniej, musicie sie pozbyć tego, co
prywatne. Tam, ka prywatne, jest waso niewola. Jedno ino bee dlo wos grzychym: „mieć
prywatnie”. Chałupa prywatno, pole prywatne, drzewo prywatne, baba prywatno - w tym wasa
zguba! Syćko mo być wóm spólne. I baby chłopóm i chłopy babóm. Ni moze tak być, coby baby
23
były prywatne. Jak porwie jaki Luptok babe Frankowi, to ty ni mozes pedzieć: „Baba Frankowa, niek jóm Franek bróni”. Musis wiedzieć, ze jak Frankowa, to i twoja i ty tyz musis jej bronić. I dzieci tyz ni mogóm być prywatne. One sóm nase, państwowe, spólne. A jak sie jaki noworodek