Praca ta stanowi samodzieln¹ ca³oæ, ale zarazem jest kontynuacj¹, po-
szerzeniem i pog³êbieniem wczeniejszych studiów na temat ewolucji wspó³-
czesnej gospodarki wiatowej, posocjalistycznej transformacji oraz polityki
rozwoju spo³eczno-gospodarczego. Wykaz innych moich ksi¹¿ek powiêco-
nych tym zagadnieniom przytoczony jest na koñcu. Wiele opracowañ i pu-
blikacji mo¿na te¿ znaleæ w mojej witrynie internetowej pod adresem:
http://kolodko.tiger.edu.pl
W tej za ksi¹¿ce w rozdziale 2 omówione s¹ zale¿noci i sprzê¿enia
zwrotne wystêpuj¹ce miêdzy globalizacj¹ a posocjalistyczn¹ transformacj¹
rynkow¹. W rozdziale 3 zarysowano historyczne korzenie wspó³czesnej fazy
globalizacji, zwracaj¹c przy okazji uwagê na jej poprzedni, dziewiêtnasto-
wieczny etap. W rozdziale 4 przedstawiono zakres i dynamikê transforma-
cyjnej recesji, jak równie¿ ogólne powody g³êbokiego za³amania gospodar-
czego. W rozdzia³ 5 rozwa¿ane s¹ rozmaite scenariusze recesji, o¿ywienia
i wzrostu, albowiem procesy te postêpuj¹ odmiennymi cie¿kami w poszcze-
gólnych pañstwach oraz regionach Europy rodkowowschodniej i by³ego
ZSRR. W rozdzia³ 6 bli¿ej rozpatrywany jest wp³yw szoków zewnêtrznych
i dostosowañ w sferze polityki gospodarczej (ze szczególnym uwzglêdnie-
niem skutków wytworzenia siê pró¿ni instytucjonalnej) na zmiany dynamiki
procesów realnych oraz wyrównywanie poziomów rozwoju. W rozdziale 7
zwrócono uwagê nie tylko na szanse, jakie stwarza globalizacja, ale tak¿e na
zwi¹zane z ni¹ zagro¿enia, szczególnie ostro odczuwane w krajach transfor-
macji coraz szerzej otwieraj¹cych siê na kontakty finansowe i handlowe z glo-
baln¹ gospodark¹. Dynamicznie rozwijaj¹cy siê w ró¿nych czêciach wiata
regionalizm, który z jednej strony mo¿e staæ siê przeszkod¹ dalszego postê-
dów terytorialnych ma charakter stricte polityczny, a sposoby (czyli techniki w³anie) redystrybucji strumieni i zasobów finansowych pomiêdzy tymi szczeblami to problem techniczny.
18
Posocjalistyczny kapitalizm Rozdzia³ I
pu procesu integracji wiatowych rynków, z drugiej za mo¿e okazaæ siê jej
dodatkowym katalizatorem, jest przedmiotem pog³êbionej analizy w roz-
dziale 8. Natomiast w rozdziale 9 zwraca siê uwagê, ¿e globalizacja prowa-
dz¹ca do jednolitego rynku nie musi i nie powinna prowadziæ do powstania
wiatowego rz¹du. Wymaga ona wszak¿e g³êbokich zmian instytucjonalnych
pod k¹tem umo¿liwienia koordynacji polityki gospodarczej na skalê wiato-
w¹. W rozdziale 10 przedstawione s¹ alternatywne scenariusze cie¿ek wzro-
stu, a nastêpnie wskazane s¹ mo¿liwoci wyboru ró¿nych strategii polityki
sprzyjaj¹cej szybkiemu wzrostowi i d³ugoterminowej stabilnoci procesów roz-
wojowych. Wreszcie w rozdziale 11 zestawiono wnioski dotycz¹ce po¿¹da-
nych kierunków polityki gospodarczej w obliczu wyzwañ rozwojowych wyra-
nie rysuj¹cych siê na pocz¹tku nowego wieku.
W kontekcie tych rozwi¹zañ zwi¹zki pomiêdzy wspó³czesn¹ faz¹
globalizacji i posocjalistyczn¹ transformacj¹ staj¹ siê oczywiste. Toczy siê
gra. O miejsce w globalnej wiosce. Na miarê pokoleñ. Uwik³ana w liczne
ryzyka, ale chyba przynosz¹ca jeszcze wiêcej szans. Skoro nie mo¿na ¿yæ
gdzie indziej, to tutaj w³anie trzeba znaleæ, a raczej stworzyæ sobie swój
zau³ek. Niekoniecznie i nie do koñca bêdzie on w³asny, ale niech przynaj-
mniej nie bêdzie lepy.
19
R O Z D Z I A £ I I
GLOBALIZACJA
A POSOCJALISTYCZNA
TRANSFORMACJA
Od oko³o dziesiêciu lat tocz¹ siê równolegle dwa procesy fascynuj¹-
ce skal¹, rozmachem i tempem, anga¿uj¹ce intelektualnie, materialnie i emo-
cjonalnie ca³¹ bez ma³a ludzkoæ. Jednym jest globalizacja stosunków eko-
nomicznych, drugim posocjalistyczna transformacja. Oba przenikaj¹ siê wza-
jemnie i oddzia³uj¹ na siebie tworz¹c szereg sprzê¿eñ zwrotnych. Z jednej
strony intensyfikuj¹ca siê globalizacja by³a i jest wa¿nym katalizatorem poso-
cjalistycznej transformacji, z drugiej natomiast nie by³oby tej globalizacji,
przynajmniej na tê skalê i o takiej dynamice, gdyby w procesie tym nie bra³
udzia³u do niedawna odrêbny i zamkniêty wiat socjalistyczny z populacj¹
rzêdu 1,6 miliarda ludzi, z gigantycznymi zasobami i wielkim potencjalnym
popytem na dobra i us³ugi dostarczane przez wiatow¹ gospodarkê. Trans-
formacja posocjalistyczna jest przeto niezbêdna tak¿e z tej przyczyny, by
integrowanie siê lokalnych, narodowych i regionalnych rynków, co obserwo-
walimy ju¿ w latach wczeniejszych, nabra³o rozmiarów globalnych. Zara-
21
Globalizacja a perspektywy rozwoju krajów posocjalistycznych
zem postêpuj¹ca od dawna integracja rynków wiata niesocjalistycznego
wywiera wp³yw na transformacjê ustrojow¹ w naszej czêci globu.
Odchodzenie od poprzedniego ustroju politycznego i gospodarcze-
go oraz tworzenie nowego zdeterminowane jest przecie¿ procesami we-
wnêtrznymi, które maj¹ swoj¹ w³asn¹, autonomiczn¹ w stosunku do uk³a-
du zewnêtrznego logikê i dynamikê. Posocjalistyczna transformacja ustro-
jowa to historyczny proces stopniowego przechodzenia od centralnie pla-
nowanej gospodarki socjalistycznej opartej na dominacji pañstwowej w³a-
snoci rodków produkcji i biurokratycznej regulacji do kapitalistycznej
gospodarki wolnego rynku opartej na dominacji w³asnoci prywatnej i li-