Co wiêcej, niemowlêta
o typie przywi¹zania zapewniaj¹cego poczucie bezpieczeñstwa ³atwiej wchodz¹
w interakcje z innymi osobami poza domem, na przyk³ad z pracownikami opie-
kuj¹cymi siê dzieæmi (Howes i Hamilton, 1992). Tak¿e w trakcie wykonywania
zadañ polegaj¹cych na rozwi¹zywaniu problemów w diadach bezpiecznie przy-
wi¹zanych bardziej widoczne s¹ interakcje matka-dziecko, zw³aszcza jakoœæ
pomocy i wspierania niemowlêcia przez matkê. Mówi¹c dok³adniej, pozytywne
przywi¹zanie i wchodzenie w czêste interakcje w domu s¹ prognostyczne dla
efektywnych, bezkonfliktowych zachowañ przy rozwi¹zywaniu problemów (Frankel
i Bates, 1990).
Matki niemowl¹t o typie przywi¹zania lêkowo-opornego wykazuj¹ sk³onnoœæ
do braku wra¿liwoœci i do niereagowania na potrzeby swych dzieci. To ostatnie
stwierdzenie odnosi siê te¿ do matek lêkowo-unikaj¹cych niemowl¹t, choæ maj¹
one te¿ tendencjê do odrzucania swych dzieci, szczególnie, gdy pragn¹ one
bezpoœredniego fizycznego kontaktu (Smith i Pederson, 1988; Thompson, Connell
i Bridges, 1988). Badania wykaza³y te¿ (Achermann, Dinneen i Stevenson-Hinde,
1991), ¿e w porównaniu z dzieæmi, którym przywi¹zanie daje poczucie bez-
pieczeñstwa, dzieci o typie przywi¹zania lêkowo-unikaj¹cego s¹ sk³onne do
Osobowoœæ i rozwój spo³eczny 195
ignorowania ¿¹dañ matek (np. podczas mycia siê po zabawie) i wykazuj¹ wiêcej
zachowañ w³aœciwoœci dla du¿o m³odszych dzieci. Inne badania (Fagot i Kavanaugh,
1990; Turner, 1991) wykaza³y, ¿e dziewczynki nie maj¹ce poczucia bezpieczeñstwa
w przywi¹zaniu sprawia³y wiêcej trudnoœci wychowawczych i mia³y wiêksze trudnoœci
w kontaktach z rówieœnikami ni¿ dziewczynki posiadaj¹ce poczucie bezpieczeñstwa
dziêki przywi¹zaniu. Z drugiej strony, ch³opcy, którym przywi¹zanie nie dawa³o
poczucia bezpieczeñstwa, wykazywali wiêcej agresji i zachowañ prowokuj¹cych do
zwracania na nich uwagi.
Warto równie¿ zauwa¿yæ i inne aspekty tych kategorii przywi¹zañ. Na przyk³ad
matki niemowl¹t maj¹cych poczucie bezpieczeñstwa w przywi¹zaniu czêsto zauwa¿a³y,
¿e ich mê¿owie daj¹ im lepsze oparcie ni¿ matki niemowl¹t przejawiaj¹cych zachowania
przywi¹zania lêkowo-oporne i lêkowo-unikaj¹ce. Wnioskuje siê wiêc, ¿e matki nie
dostrzegaj¹ce wsparcia u mê¿ów mog¹ odczuwaæ wiêkszy stres od matek, które takie
oparcie w mê¿ach maj¹. W wyniku tego mog¹ one byæ mniej dostêpne dla swych
niemowlaków (Durrett i in., 1984).
Istniej¹ te¿ dane (Jacobson i Frye, 1991) wskazuj¹ce, ¿e wsparcie spo³eczne
poza rodzin¹ pomaga matce w formowaniu wiêzi przywi¹zaniowej ze swym nie-
mowlêciem. Jacobson i Frye zbadali matki w wieku od 17 do 32 lat maj¹ce
niskie dochody, które posiada³y oparcie we w³asnych matkach i otrzymywa³y
porady od specjalistów w zakresie opieki nad dzieæmi. Wsparcie to otrzymywa³y
one przed urodzeniem dzieci i przez rok po ich przyjœciu na œwiat. Grupa
kontrolna z³o¿ona z odpowiednio dobranych matek nie korzysta³a z takiej interwencji.
Jak siê okaza³o, w wieku 14 miesiêcy niemowlêta z grupy eksperymentalnej
uzyska³y wy¿sze wskaŸniki w skali oceniaj¹cej przywi¹zanie ni¿ niemowlêta z grupy
kontrolnej.
W podobnym studium Alicia Lieberman i wspó³pracownicy starali siê ustaliæ,
w jakim stopniu psychoterapia mo¿e poprawiæ jakoœæ przywi¹zania oraz spoteczno-
-emocjonalne funkcjonowanie matek i niemowl¹t. W badaniach tych matki lêkowo
przywi¹zane i ich dzieci przydzielano albo do grupy eksperymentalnej, któr¹ w ci¹gu
jednego roku poddawano psychoterapii, b¹dŸ do grupy kontrolnej. Po zakoñczeniu
eksperymentu, w czasie badañ kontrolnych, okaza³o siê, ¿e dzieci z grupy poddanej
terapii wykazywa³y zdecydowanie mniej unikania, opornoœci i z³oœci oraz mia³y znacz¹co
wy¿sze osi¹gniêcia w dzia³aniach partnerskich z matkami ni¿ dzieci z grupy nie
poddanej terapii. Ponadto matki z grupy eksperymentalnej uzyskiwa³y wy¿sze wskaŸniki
w zakresie empatii i interakcji z dzieæmi od matek z grupy kontrolnej. Studia takie, jak
wy¿ej wymienione, wskazuj¹, ¿e obecnoœæ wspieraj¹cego ma³¿onka, jak te¿ dostêp do
grup spo³ecznego wsparcia z zewn¹trz oraz do psychoterapii pomaga matkom
w wytworzeniu bezpiecznych wiêzi przywi¹zania z dzieæmi. W celu zapoznania siê
z unikalnym miêdzykulturowym kontrastem przywi¹zania i praktyk wychowawczych
nale¿y przeczytaæ tekst „Ukazanie odmiennoœci". ^'^'-i^Y^
PRZYWI¥ZANIE A KONTAKT/ZADOWOLENIE Badacze od dawna starali siê
wykryæ, dlaczego przejœciowe obiekty przywi¹zania - miêkkie przedmioty oferuj¹ce
dzieciom zadowolenie, takie jak bezpieczny kocyk, miêkkie nadmuchiwane zwierz¹tko
b¹dŸ lalka-przytulanka, przyci¹gaj¹ ma³e dzieci. Co wiêcej, badanie takich przejœciowych
obiektów przywi¹zania rzuca œwiat³o na zachowania przywi¹zania, gdy¿ niemowlêta
zwykle lgn¹ do ubrania matki podczas karmienia b¹dŸ szukaj¹c u niej pocieszenia lub
bezpieczeñstwa.
Liczne badania przeprowadzone przez Harrego Harlowa (1958, 1962,1971; Hartów
i Zimmerman, 1959; Suomi i Harlow, 1971) pomog³y wyjaœniæ, sk¹d siê bior¹ takie