i, ktre ukazao si? w USA w 1945 roku. /rodnie z zas;Ki;( siiiiiuui<-.n^^. ^ (-.....-_ , " zadaniem ucznia, co nauczyciela. W kocu ucze jest wykonawc J65 pn wic najlepiej wie, jak j wykona, tote pozbawienie go prawa P^ 'okontroli moe wpywa hamujco na tok jego nastpnych samo-l vch prac. W procesie samokontroli zwykle pojawiaj' si nastpu-tvle zadaniem in-^niii, v^ nu^^ -.-.-.
J^ pn wic najlepiej wie, jak j wykona, tote pozbawienie go prawa y " -'-- -"'"'>a hnmiii;ifn na tok jego nastpnych samo-do
-^rnlv:
,ace momenty:
- konfrontacja kocowego efektu pracy z jej celem j -.-..",,, "","; r>d^hvlp nd nia - kontrontacJci ^.un^u w^e,^ *,.".-.-, r-- ., ., - planem, _- rcncksja ucznia nad przyczynami odchyle od planu oraz nad trudnociami w wykonywaniu pracy, - wasna decyzja autora pracy (ew. zespou autorw) co do przyjcia odrzucenia pracy lub wprowadzenia ewentualnych poprawek. ] przechodzc do charakterystyki samodzielnoci poznawczej, a przede wszystkim samodzielnoci mylenia, trzeba mie na uwadze, e i nasze nrocesy poznawcze s form dziaania, odpowiadaj wic zaoeniom samodzielnoci dziaania: planujemy ich przebieg, realizujemy je i sprawdzamy ich efekty. M'1 rwnie samodzielno swj charakter emocjonalny, ulegajcy przemianom wraz z rozwojem jednostki. Pierwszy okres tego rozwoju cechuje nieporadno i zaleno emocjonalna dziecka od otoczenia, gwnie od rodzicw, poczona z poszukiwaniem yczliwoci i lkiem przed nowymi ludmi w otoczeniu oraz przed nowymi zjawiskami. Ta niesamodzielno stopniowo maleje w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, zwaszcza pod wpywem yczliwoci otoczenia i pomocy okazywanej dziecku w pokonywaniu jego trudnoci. Braki wychowania domowego czy instytucjonalnego, stale narzucanie dziecku woli przez dorosych, zwaszcza w atmosferze zastraszania, to czynniki, ktre mog uniemoliwi mu nabycie wiary we wasne siy i utrwali nieufno wobec wiata, tym samym stabilizujc zaleno emocjonaln i hamujc rozwj samodzielnoci yciowej. Ze wzgldu na stopie samodzielnoci rozrnia si mylenie repro-duktywne i produktywne. To pierwsze nazwaem niesamodzielnym, a drogie samodzielnym7. Mylenie o charakterze reproduktywnym opiera s>? gwnie na tych zdolnociach poznawczych, ktre gwarantuj dobre "przyswajanie" tzw. gotowej wiedzy, wierne reprodukowanie tego, co jest "podawane" do wyuczenia si. Zdolnoci te to gwnie pami i uwaga. Majq one rwnie swoj warto, lecz ich rozwijanie jest tylko czci ksztacenia szkolnego. Nie moe si nimi zadowoli czowiek wspczesny, ktry m rozumie prawa przyrody i ycia spoecznego, ma si nauczy twrczej insc-nc)1 w wiat przyrodniczo-spoleczny, ma mie w wielu sprawach wasne Porywania, rozwin wasne ycie duchowe. Czowiekowi takiemu nieodzoo-le Potrzebna jest dobrze rozwinita zdolno obserwacji, bogata wyo-^ T >
crmiii mylenie produktywne upowszechni Max Wertheimer. autor dziea ProchicHM ,;,,,, "R' ^"."'pcd Lidition. New ' """ " -- rl:-"" ->.";< roTnrawc Problem ta-ro-, . '"S. Eniiirpcd Lidition. New York 1959. Harper. Piszc swoj rozpraw Problem i. "'"'' '".>'/<" ki i cizinIiiiiKi (..Studia Pedagogiczne" 1957, tom IV) nie znalem pieru-u-w " - "l",Vi
mona rozwin przez cige stawianie ucznia w sytuacjach zadaniowych, ktre wprawdzie wymagaj posiadania wiadomoci, lecz przede wszystkim stwarzaj warunki do posugiwania si nimi w generowaniu nowych wiadomoci, ich weryfikowaniu i wczaniu do kapitau posiadanej wiedzy. Ucze zaczyna dziaa samodzielnie, gdy ma wykona jakie zadanie, wtedy za zaczyna Byslee (poznawa) samodzielnie, gdy ma do wykonania zadanie szczeglnego rodzajii. Tak i^c zadania, ktre realizuje uc/e. nic maj jednakowego charakteru. Jedne z nicli dopro-adzaj go jedynie do zastosowania wasnych wiadomoci, np. gdy jego /udaniem jest od-yoniedzie na pytanie nauczyciela, napisa streszczenie jakiego tekstu, narysowa siatk kar-loeraficzn w sposb sobie znany, wykona pomoc naukow wedug gotowego wzoru. Inny charakter maj zadania, w ktrych mylenie jego skierowane jest na rozwizanie jakiego razadnienia i odkrycie nowej nie znanej mu dotd myli. Sytuacja taka wymaga rwnie i udziau pamici, ale przede wszystkim wysiku mylenia, twrczego napicia wyobrani a cz-tto i wnikliwej obserwacji. Ten drugi rodzaj mylenia to mylenie w peni samodzielne; Przez mylenie samodzielne rozumie zatem bdziemy proces dochodzeniu do nowych wiudomuscTprzez formulowanie problemw, praktycznych bd teoretycznych, rozwizywanie ich i weryfikacje rozwiza. ' Nauczyciel ksztatuje u uczniw mylenie samodzielne wtedy, gdy: 1) wdraa ich do formuowania problemw,
2) uczy ich samodzielnego rozwizywania,