Czynniki ograniczające wielkość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce 14 Patrz: Zbigniew Chrupek, Ocena możliwości napływu kapitału zagranicznego w okresie do roku 2020, w: Strategia rozwoju Polski do roku 2020, Komittet Prognoz „Polska 2000 Plus” przy Prezydium PAN, Warszawa 2000.
12
BSiE
W opinii inwestorów zagranicznych działających w Polsce, do najczęściej wymienianych w 2000 roku obaw związanych z działalnością spółek z kapitałem zagranicznym (38,8%) -
należy niebezpieczeństwo niekorzystnych zmian przepisów prawnych (w 1997 roku tego rodzaju obawy zgłaszało 70,6% badanych), w ogólności brak stabilnego prawa gospodarczego.
Drugim zagrożeniem wymienianym przez zagranicznych inwestorów w Polsce była moż-
liwość niekorzystnych regulacji podatkowych. Ten czynnik ryzyka wskazywało 32,7%
przedstawicieli zagranicznych inwestorów (w 1997 roku - 58,3%).
Na trzecim miejscu inwestorzy wymieniali trudności ze zbytem towarów (31,1%). Na zagrożenia związane z niestabilną sytuacją polityczną wskazywało w 2000 roku 30,5% inwestorów, a na związane z możliwością wystąpienia kryzysu finansowego w Polsce - 28,3%.15
Wśród przyczyn osłabienia zainteresowania Polską wśród inwestorów zagranicznych wymienia się też wysokie koszty pracy (związane również z mało elastycznymi przepisami praw-nymi) i drogie kredyty.
5.1 Przepisy prawne
a) dotyczące ulg podatkowych
Polskie przepisy prawne nie stwarzają szczególnych zachęt dla kapitału zagranicznego.
Dotychczas możliwość udzielania pomocy dla inwestorów jest ogólnie regulowana przez ustawę o dopuszczalności i monitorowaniu pomocy publicznej oraz szczegółowo przez ustawę o specjalnych strefach ekonomicznych.
Natomiast nie jest uregulowana kwestia szczegółowych warunków udzielania pomocy dla inwestorów poza strefami ekonomicznymi. Stwarza to niebezpieczeństwo kierowania głównego strumienia kapitału zagranicznego nie do Polski, a np. do Czech, gdzie od 1998 roku stosowano system zachęt atrakcyjnych dla zagranicznych inwestorów.
b) dotyczące utrudnienia działalności
Natomiast do podstawowych regulacji prawnych utrudniających działalność inwestorów zagranicznych w Polsce, należą, według ich opinii, przede wszystkim przepisy dotyczące:
• prawa budowlanego,
• nabywania nieruchomości przez cudzoziemców, zwłaszcza terenów pod zabudowę inwestycyjną, co stanowi istotną barierę dla rozwoju inwestycji typu green field,
• sytuacji wizowej i pozwolenia na pracę dla cudzoziemców (spektakularnym przykładem była odmowa przedłużenia pozwolenia na pracę szefowi Deawoo w Polsce),
• obciążeń podatkowych (zwrotu VAT przy eksporcie, podatków lokalnych, podatków od nieruchomości w specjalnych strefach ekonomicznych) - utrudnieniem jest zwłaszcza brak stabilności w zakresie prawa podatkowego.
5.2. Brak systemu zachęt inwestycyjnych
Inwestorzy skarżą się ponadto na brak jednego elastycznego systemu zachęt inwestycyjnych i ich skomplikowany tryb uzyskania (istnieje podejrzenie, że chodzi tu o wymuszanie korupcji) oraz na ich rozproszony charakter. 16
Aby zrealizować zadania strategiczne, określone dla Polski w latach 2001 - 2020 w „Strategii rozwoju Polski do roku 2020” (opracowany przez Komitet Prognoz Polska 2000 Plus przy Prezydium PAN), musi nastąpić skokowy wzrost poziomu i tempa inwestycji, które mu-15 Opinia inwestorów zagranicznych o społecznych i ekonomicznych warunkach działalności w Polsce, raport z badania przeprowadzonego na zlecenie PAIZ przez Centrum Badań Marketingowych INDICATOR, Warszawa, październik 2000 r.
16 Według materiału PAIZ, przygotowanego w dn. 8 lutego 2001 r. dla Sejmowej Komisji Gospodarki.
BSiE
13
szą rosnąć szybciej od założonego prorozwojowego tempa PKB (w tempie 6,2% i 7,5% w zależności od przyjętego wariantu rozwoju gospodarczego Polski).
Oznacza to, że poziom inwestycji w roku 2020 w Polsce musi wzrosnąć trzykrotnie lub czterokrotnie w zależności od wariantu, w stosunku do roku 2000 (w cenach stałych). Reali-zacja tego procesu będzie wymagać zwiększania udziału kapitału zagranicznego w finansowaniu inwestycji (do ca 20,7% ).
Wynika z tego, że muszą w Polsce zostać stworzone zachęcające warunki dla inwestorów.
Tymczasem, jeśli pominąć uprzywilejowania wynikające z istnienia specjalnych stref ekonomicznych (od 1 stycznia tego roku ograniczone ponadto ustawą o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców i nowelizacją ustawy o sse), praktycznie w Polsce nie istnieje system zachęt dla inwestorów zagranicznych.
Obecnie został przygotowany przez Ministerstwo Gospodarki (z inicjatywy Państwowej Agencji Inwestycji Zagranicznych - PAIZ), i przyjęty 10 kwietnia br. przez Radę Ministrów projekt ustawy o wspieraniu inwestycji, mający regulować problem zachęt dla inwestorów zarówno krajowych, jak i zagranicznych. Nadrzędnym aktem prawnym jest w tej kwestii ustawa o pomocy publicznej, która określa zgodnie z prawem wspólnotowym, górny pułap pomocy państwa na 50% wartości inwestycji. Szczegółowe pułapy pomocy w poszczególnych regionach określa natomiast Rada Ministrów w przepisach wykonawczych do tej ustawy.