Kto zwiedza� �wi�tyni� wawelsk�, zauwa�a� tam pewno przewodnik�w oprowadzaj�cych po niej, w d�ugich granatowych sukniach, z pelerynk� obszyt� karmazynowa
114
oblamk�. Oni to w�drowc�w zwiedzaj�cych ten pomnik przesz�o�ci obznajmiaj� z ka�dym nagrobkiem, z ka�dym napisem; wiod� do kaplic, grobowc�w, i skarbca, opowiadaj� losy katedry, i nazwiska wymieniaj� ludzi s�awnych, jak nie mniej fundator�w i dobrodziej�w jej. Co miesi�c o�miu w�o�cian z kolei udaje si� na t� s�u�b�, gdy reszta pracuje w domu".
LUD DALSZY
z lewego brzegu Wis�y.
Krakowiacy-Kopieniacy. G�rnicy.
Poznawszy lud najbli�ej Krakowa mieszkaj�cy, nie wiele ju� nam przyjdzie powiedzie� o tym, kt�ry w dalszym od ogniska tego grodu rozsiad�szy si� promieniu, zape�nia przestrze� b. okr�gu Krakowskiego i o�ciennych mu pas�w ziemi. �atwo bowiem poj�� �e tak wady jak i zalety ca�ej tej ludno�ci s� niemal jedne i te same. Wi�c obok opis�w (zacytowanych), jakie ju� poczynili Go��biowski, M�czy�ski, Anczyc, Wielog�owski i inni, dostatecznem b�dzie uwydatni� nakre�lone przez nich obrazy kilku pojedy�czemi tu i owdzie pochwyconemi rysami.
Widzieli�my, �e pewna cz�� ludno�ci, po za rzek� Pr�dnik mieszkaj�ca, stanowi jakby oddzieln� grup� Krakowiak�w. Grupa ta, a mianowicie jedna jej cz�� po za Mogi�� oko�o Branic, Ruszczy i Ko�cielnik (w okr�gu Krak.) przytykaj�ca do granic Kr�lestwa kongresowego, ukazuje lud coraz �ywszy i bardzo zbli�ony do innej, w dziedziny Szkalmierzak�w i Proszowiak�w zachodz�cej. Jedne bowiem z temi ostatniemi przedstawiaj�c cechy, jednakow� butno�� i zuchwalstwo, r�ni si� ona od niej zewn�trznie wy�szym nieco wzrostem, zgrabniejsz� i smuklejsz� postaci�, a nadto odmiennym ubiorem. ')
�) Wspomniana grupa, w Kr�lestwie od S�omnik ku Koszycom w ziemi Proszowskiej osiedlona, ukazuj�c lud kr�py, zsiad�y, niskawy, nosi nazw� Kopieniak�w, Kopijnik�w czy Kopiejnik�w. Trudno przypu�ci� aby
__?_
Drug� w okr�gu grup� stanowi ludno�� wsi otaczaj�cych wielomilowem p�kolem przedmie�cia i osady przytykaj�ce do miasta g��wnie od p�nocy i zachodu, a do kt�rych mi�dzy innemi nale��: Bronowice, Modlnica, Giebu�t�w, Ojc�w, Pieskowa Ska�a, i w og�le lud wszystkich wsi ku Krzeszowicom, Balicom i Czerni-chowu. Grupa ta, jakkolwiek i w niej pewne drobne spostrzedz si� daj� odmiany (np, oko�o Liszek, Krzeszowic), przekroczywszy nawet Wis��, zachodzi na po�udnie po za Skawin� a� w dolin� podg�rskiego Czarnego-lasu (oko�o G�ogoczowa i Mogilan). S� to Krakowiacy w naj�ci�lejszym wyrazu tego znaczeniu. Wzrost ich powszechnie dosy� jest wysoki; 2) w�osy r�wnie jak i oczy po wi�kszej cz�ci ciemnego koloru (clultain), lubo zdarza si� widzie� i blondyn�w. W�osy wij� si� m�czyznom zaczesano ku ty�owi, na przo-dzie za� przyci�te po nad brwiami i bez przedzia�ki. W�os na brodzie strzyg� albo gol�; niekiedy nosz� faworyty, cz�ciej w�sy. Twarz czasami p�aska, czasami pod�u�na; cera bia�a, z wiekiem coraz bardziej staje si� od s�o�ca i wiatru ogorza��. Oko acz nie wielkie, lecz �ywe i przenikliwe; nos najcz�ciej pod�ugowaty. Ruchom, mowie i ca�emu zachowaniu si�, towarzyszy � o ile w trze�wym lud znajduje si� stanie, � prostota, umiarkowanie i godno��, zuchwalstwo za� gdy jest pijanym.
Trzeci� grup� stanowi lud zachodni, ku granicy szl�skiej siedliska swe zajmuj�cy. Tu ch�op w ruchach staje si� nieco powolniejszym (lubo nie jest wcale oci�a�ym), twarz ma okr�glejsz�
miano to, kt�re i tak nie jest powszechnem, powsta�o (jak to niekt�rzy mie� chc�) od kopania, okopywania ziemi. Lud tutejszy bowiem oddaje si� g��wnie rolnictwu; wi�c nazwa ta s�uszniej by przysta�a kopi�cym wci�� czarn� sw� ziemi� Ogrodnikom. Ci ostatni jednak zna� jej niechc�, obdzielaj�c ni� dalszych wschodniej cz�ci kraju mieszka�c�w. Pr�dzejby przypu�ci� mo�na, �e nazwa pochodzi od pewnego rodzaju sukni. Kopieniak, by� to rodzaj opo�czy od deszczu i s�oty, bez r�kaw�w (z tureckiego: Kepenek czyli p�aszcz ochraniaj�cy od deszczu) kt�r� przyj�t� od W�gr�w, upowszechni� u nas Stefan Batory, u�ywaj�c jej na �owach i w czasie wypraw wojennych (ob. Staro�ytno�ci polskie, Pozna� 1843). Ubi�r ten, jako dostatni i ciep�y, s�u�y� z razu szlachcie i mieszczanom na czas s�oty, niby burka; p�niej przyj�li go i s�u�alcy dworscy. Wed�ug niekt�rych, nazwa Kopieniaka powsta�a od k�p plennego zbo�a, jakie w obfito�ci na polu sk�adaj� w urodzajnej swej ziemi Szkalmierzacy i Proszowiacy. ") Cz�owieka niskiego, kr�pego, zowi� w Krakowie grubym jak duca (kosz od kur).
116
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.