Ruchy oczu mo�na og�lnie podzieli� na 3 rodzaje: 1) ruchy konwergencyjne, 2) du�e ruchy zwi�zane z ustawieniem przedmiot�w w polu najostrzejszego widzenia oraz 3) drobne ruchy wyst�puj�ce stale nawet w czasie fiksacji wzroku. Om�wimy je teraz kolejno.
Ruchy konwergencyjne
Ruchy te ustawiaj� oczy tak, aby ich osie optyczne przecina�y si� na ogl�danym przedmiocie, niezale�nie od jego odleg�o�ci od osoby patrz�cej. Osie obu oczu s� prawie r�wnoleg�e przy widzeniu przedmiot�w bardzo oddalonych, a przy patrzeniu z bliska - zbie�ne. Tak wi�c w zale�no�ci od tego, w jakiej odleg�o�ci znajduje si� przedmiot, na kt�ry patrzymy, k�t pomi�dzy osiami optycznymi oczu (konwergencja) si� zmienia. Mo�emy si� o tym przekona�
23
jej oczu, gdy naprzeciwko jej nosa umie�cimy palec i b�dziemy go raz zbli�a�, raz oddala� od jej twarzy. Oka�e si�, �e oczy wykonuj� ruchy zbie�ne, przy czym k�t zbie�no�ci zale�y od oddalenia palca od oczu. Ruchy te s� bardzo powolne (oko�o 15o/sek.), a ich czas reakcji wynosi oko�o 160 msek. Ruchy te nazywane s� cz�sto ruchami fuzyjnymi, p�niewa� zapewniaj� fuzj�, czyli na�o�enie si� obraz�w z prawego i lewego oka. Ponadto maj� one zasadnicze znaczenie dla oceny odleg�o�ci przedmiot�w od obserwatora. B�dzie o tym mowa w podrozdziale o percepcji odleg�o�ci i g��bi.
Du�e ruchy oczu
Ruchy te s� zwi�zane z ustawieniem przedmiot�w w polu najostrzejszego widzenia. Nale��donichruchy skokowe, czyli s a k a d y, oraz ruchy p o d � � a n i a za poruszaj�cym si� przedmiotem.
Poniewa� obszar najostrzejszego widzenia jest niewielki, w zwi�zku z tym, aby dobrze widzie� detale przedmiot�w, musimy bezustannie bada� je wzrokiem przez wykonywanie ruch�w skokowych. Umieszczaj� one za ka�dym razem w centrum siatk�wki t� cz�� obrazu, kt�r� chcemy dok�adnie zobaczy�. Ponadto w przypadku poruszaj�cego si� przedmiotu dokonujemy g�adkich ruch�w pod��ania za nim. Zar�wno jedne, jak i drugie, s� ruchami sprz�onymi, czyli odbywaj�cymi si� jednocze�nie w obu oczach. Ruchy skokowe mog� by� bardzo szybkie - przy bardzo du�ym ich zakresie
Rys. 7. Ruchy oczu podczas ogl�dania fotografii rze�by Nefretete. (Wed�ug: A. T. Yarbus,
1967.)
#un#,u#ii #cJt #VyI#Vnywany, wynosi ok. 15 min. k�towych. Ich czas reakcji waha si� w granicach ok. 150 - 200 msek. Du�e skokowe ruchy oczu s# poprzedzielane okresami fiksacji, w czasie kt�rych odbywa si� wla�ciwa recepcja informacji wzrokowych. Podczas trwania samych ruch�w zdolno�� identyfikowania przedmiot�w jest znacznie ograniczona. Stwierdzono, �e nie wynika to jednak ze zmian wra�liwo�ci siatk�wki. Kierunek ruch�w oraz ich zakres jest za ka�dym razem wyznaczony przez m�zg, kt�ry stawia pewne hipotezy na podstawie ju� odebranych informacji.
Rysunek 7 przedstawia ruchy oczu podczas badania ludzkiej twarzy pokazuj�c, �e maj� one charakter uporz�dkowany, zale�ny od ogl�danego przedmiotu (Yarbus,1967).
W wypadku pojawienia si� poruszaj�cego si� przedmiotu w polu widzenia najpierw nast�puje ruch skokowy umieszczaj�cy przedmiot w polu najostrzejszego widzenia, a nast�pnie ruch poda�ania za przedmiotem. Je�li ten ruch pod��ania oka�e si� nieadekwatny, nast�pi nast�pny ruch skokowy, a potem znowu g�adki ruch pod��ania. Oczy prawid�owo pod��aj� za pnedmiotem, je�li jego pr�dko�� nie przekracza 20 - 30#/sek.
Drobne ruchy oczu
Ruchy te wyst�puj� stale, nawet wtedy, gdy z pewnym wysi�kiem staramy si� utrzyma� oczy nieruchomo (Alpern, 1970). Istniej# trzy rodzaje takich ruch�w: mikrosakady, dr�enia o wysokiej cz�stotliwo�ci oraz powolne zbaczanie (dryft) z punktu pocz�tkowej fiksacji.