W ka¿dym z tych ogólnych ujêæ odpowiednie fragmenty rzeczywistoœci przedstawia siê jako uk³ady jakip], elementów powi¹zane ze sob¹ jakimiœ relacjami, przy czym i te eleinem i relacje odpowiadaj¹ rzeczywistym sk³adnikom œwiata realnego oraz ³¹cz¹cym je zwi¹zkom i zale¿noœciom. Ale szko³a wspó³czesna nie zadowala siê samym tylko czerpaniem prze uczniów gotowych informacji z rzeczywistoœci. Coraz czêœciej ten kontakt ucznia ze œwiatem realnym odbywa siê poprzez stwarzanie sytuacji problemowych, które wymagaj¹ poszukiwania rozwi¹zañ czy to prze7 bezpoœredni¹ obserwacjê faktów, czy przez pos³ugiwanie siê œrodkami zastêpczymi, np. w postaci modeli lub rysunków. Coraz czêœciej te¿ ów kontakt wplata siê w interesuj¹ce gry dydaktyczne, które wnosz¹ do procesu kszta³cenia pierwiastki emocjonalne, zwiêkszaj¹c atrakcyjnoœæ tych procesów i zastosowanych w nich œrodków. Poznawanie wiedzy o rzeczywistoœci
Od czasu wynalezienia druku tê funkcjê powierzono przede wszystkim samym podrêcznikom, które stanowi¹ jeden z najstarszych i najbardziej wszechobecnych œrodków dydaktycznych. Tê wszechobecn¹ pozycjê podrêc/niki zachowa³y do dziœ, kiedy zreszt¹ znacznie wiêcej siê czyni dla ich unowoczeœnienia ni¿ kiedykolwiek poprzednio. Ale obok podrêczników pojawia siê coraz wiêcej œrodków technicznych, które s³u¿¹ do eksponowania wiadomoœci za poœrednictwem tekstów drukowanych. S¹ to przede wszystkim urz¹dzenia reprograficzne, jak kserografy, kopiarki czy prosie powielacze, które umo¿liwiaj¹ szybkie uzyskanie tej liczby odbitek odpowiednich tekstów, jaka Jest niezbêdna dla danej zbiorowoœci uczniów. Wiedza o rzeczywistoœci mo¿e byæ jednak pozyskiwana przez uczniów nie tylko bezpoœrednio z tekstów drukowanych. Coraz czêœciej styka siê 7- "i"! wspó³czesny uczeñ za poœrednictwem odpowiednich urz¹dzeñ teclinic/nych, jak grafoskopy, maszyny dydaktyczne lub czytniki, a nawet koinp"" tery. Tak wiêc opas³e tomy zmieniaj¹ siê w maleñkie mikrofilmy, które odczytuje siê za pomoc¹ czytników lub w foliogramy, które eksponuje si? z;t pomoc¹ grafoskopów. To udoskonalenie kontaktu ucznia z wiedz¹ o rzeczywistoœci i ul;itwi;inie mu jej "l""10 wania posz³o w ostatnich latach jeszcze dalej. Znalaz³o mianowicie swój c.i³kicm nowy ^Y''1' » nauczaniu programowanym, które wiatach szeœædziesiutych by³o (i³ównym pr/ccimi016 zainteresowania dydaktyki œwiatowej. I choæ nic spe³ni³o mul/ici, /c zrewollicjolii/u.i1' 1^' szko³y wspó³czesnej, sta³o siê jednak przcdniiolem wiciu eksperymentów s/kolnyci', ^w • zawdziêczamy postêp w rozwoju techniki dydaktycznej. Kszta³towanie emocjonalnego stosunku do rzeczywistoœci
Zdawa³oby siê, ¿e w dziedzinie ¿ycia uczuciowego, opartego na bezpoœrc"11 stosunkach osobistych, technika nie ma nic do powiedzenia. Okaz'^0 .^
,,,rloœci, tak wspania³ych wzorów postêpowania, ¿e jako czynnik pobudzaj¹cy i itl/i do wzruszeñ oraz kszta³tuj¹cy ich motywacje i postawy staje siê czymœ ^ (jo zast¹pienia. Jej sil¹ oddzia³ywania zale¿y jednak od stopnia dosko-"•iloœci wzorów, które przekazuje, z tym, ¿e wzorami tymi mog¹ byæ jakieœ ",.irtoœci spo³eczne, moralne, estetyczne czy wszelkie inne. W szczególnym .inpniu technika ta jest wykorzystywana przez szko³y wszystkich krajów do rozszerzania krêgu doznañ poznawczych i emocjonalnych dzieci i m³odzie¿y vi dziedzinie literackiej, muzycznej i plastycznej. W lej dziedzinie nowoczesne œrodki dydaktyczne stwarzaj;} ogromne mo¿liwoœci udoskonalenia pracy nauczycieli i uczniów. Trudno by³oby dziœ wyobraziæ sobie szkolê, kiera nhyw.ilaby siê bez takich œrodow wzrokowych, jak obrazy, przezrocza, filmy, czy s³uchowych. iak p³yty '-'''Y t'1^"^ z nagraniami, eksponowane za pomoc¹ gramofonu lub radia, czy wreszcie a/rokowo-sliichowych, których przyk³adem mo¿e byæ film dŸwiêkowy lub telewizja. Dla spotêgowania wp³ywu œrodków dydaktycznych na ¿ycie emocjonalne uczniów bardzo czêsto poszczególne œrodki stosuje siê nie w izolacji, lecz ^odpowiednich uk³adach, w których jeden œrodek przygotowuje, wspiera i wzmacnia dzia³anie drugiego. Nauczyciel staje siê wówczas re¿yserem, który dobiera œrodki nic tylko ze wzglêdu na to, jak wp³ywaj¹ one na kszta³towanie motywacji, uczuæ i postaw, lecz przede wszystkim ze wzglêdu na kierowanie dzia³aniami uczniów i w³asnymi, dopiero bowiem te dzia³ania -spotêgowane przez oddzia³ywanie œrodków - przes¹dzaj¹ sprawê wp³ywu ca³ego procesu kszlalc¹co-wychowuj¹cego na osobowoœæ wychowanków szko³y. Dzia³anie przetwarzaj¹ce rzeczywistoœæ