W stolicy (Australian Capital Territory) i w Nord Teritorium jurysdykcja istnieje take wwczas, gdy majtek znajduje si na tych obszarach, jeeli tylko istnieje konieczno zatwierdzenia testamentu (probate) lub wydania letters of administration.
Artyku 1108 k.p.c. stanowi podstaw jurysdykcji krajowej w sprawach spadkowych rozpoznawanych w trybie postpowania nieprocesowego. Sprawy te s wymienione w art. 633-691 k.p.c. Jurysdykcji krajowej w sprawach spadkowych rozpoznawanych w trybie postpowania nieprocesowego dotyczy rwnie art. 1102 k.p.c.
61 A. 810 grec. k.p.c.
62 Art. 89 II brz. k.p.c.
148 V. Jurysdykcja krajowa w postpowaniu nieprocesowym
5.1. Jurysdykcja krajowa w sprawach spadkowych po obywatelach polskich i bezpastwowcach zamieszkaych w Polsce. Artyku 1108 l k.p.c. przewiduje fakultatywn jurysdykcj sdw polskich, uznajc za decydujcy cznik obywatelstwa polskiego spadkodawcy. Obywatelstwo spadkodawcy ustala si wedug stanu w chwili mierci. W wietle tego przepisu nie maj wpywu na istnienie jurysdykcji krajowej:
miejsce otwarcia spadku, tj. ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy (por. art. 1103 pkt 3 k.p.c.),
miejsce, w ktrym nastpia mier spadkodawcy (por. art. 1108 2 k.p.c.),
obywatelstwo i miejsce zamieszkania wnioskodawcy i spadkobiercw.
W wietle art. 1108 l k.p.c. bez znaczenia dla jurysdykcji krajowej pozostaje kwestia charakteru majtku spadkowego (ruchomoci, nieruchomoci) i miejsca jego pooenia. Okoliczno ta nie jest jednak bez znaczenia dla kwestii jurysdykcji krajowej w sprawach spadkowych. Artyku 1108 k.p.c. nie jest bowiem jedynym przepisem dotyczcym jurysdykcji krajowej w sprawach spadkowych. Uwzgldnienia wymaga art. 1102 k.p.c., dotyczcy jurysdykcji w sprawach o prawa rzeczowe i o posiadanie nieruchomoci, ktry jest zamieszczony w tytule II, zawierajcym przepisy czne dla jurysdykcji krajowej w postpowaniu procesowym i nieprocesowym63.
Jeeli w skad spadku po obywatelu polskim wchodz tylko ruchomoci, niezalenie od tego, czy znajduj si one w Polsce czy za granic, jurysdykcja sdw polskich jest uzasadniona na podstawie art. 1108 l k.p.c. w stosunku do caego majtku spadkowego.
Jeeli w skad spadku po obywatelu polskim wchodzi nieruchomo, to w zakresie odnoszcym si do tej nieruchomoci jurysdykcja krajowa bdzie okrelana nie na podstawie art. 1108 k.p.c., lecz na podstawie art. 1102 k.p.c. W wypadku, gdy w skad spadku wchodzi nieruchomo pooona w Polsce, jurysdykcja krajowa bdzie w tym zakresie wyczna (art. 1102 l k.p.c.). Jeeli natomiast w skad spadku wchodzi nieruchomo pooona za granic jurysdykcja sdw polskich w tym zakresie bdzie wyczona (art. 1102 2 k.p.c.). Wprawdzie zasad jest, e stwierdzenie nabycia spadku powinno dotyczy caego spadku i e ograniczenie si do stwierdzenia nabycia spadku wzgldem czci majtku spadkowego jest niedopuszczalne, to jednak silniejsz zasad jest, e sdy polskie mog orzeka jedynie w granicach jurysdykcji. W konsekwencji majtek spadkowy po obywatelu polskim ulega podziaowi na dwie czci: jedn stanowi nieruchomo pooona za granic, a drug pozostay majtek64.
63 Por. orzecz. SN z 22 lutego 1966 r., III CR 395/65 (OSNCP 1966, nr 11, pz. 197) z glos J. Jodlowskiego, PiP 1967, nr l, s. 152 (por. rwnie orzecz. SN przytoczone poniej przy omawianiu art. 1102 l k.p.c.).
64 Por. m.in. orzeczenia SN z 31 maja 1975 r., III CZP 78/75 OSNCP 1976, nr 2, pz. 33 i z 2 kwietnia 1982 r., III CZP 8/82, OSNCP 1982, nr 10, poz.142. Odmiennie S. Janczewski, Odpowiedz na pytanie prawne. Pal. 1965, nr 11, s. 86.
5. Jurysdykcja krajowa w sprawach spadkowych rozpoznawanych... 149
W wypadku, gdy w skad spadku po obywatelu polskim wchodzi nieruchomo pooona w Polsce, jurysdykcja sdw polskich w tym zakresie jest wyczna (art. 1102 l k.p.c.). Konsekwencj tego jest niemono uznania w Polsce orzeczenia sdu zagranicznego dotyczcego np. stwierdzenia nabycia tej nieruchomoci w trybie dziedziczenia (art. 1146 l pkt 2 k.p.c.).
Potwierdzenie fakultatywnoci jurysdykcji przewidzianej w art. 1108 l k.p.c. zawarte jest w art. 1146 2 k.p.c., zgodnie z ktrym nie jest wymagane przestrzeganie okrelonych warunkw dla uznania orzeczenia sdu pastwa obcego, stwierdzajcego, zgodnie z przepisami tego pastwa o waciwoci jego sdw i zgodnie z prawem tego pastwa, nabycie przez osob mieszkajc w Polsce mienia spadkowego, ktre w chwili mierci spadkodawcy znajdowao si na obszarze tego pastwa obcego. Przepis ten odnosi si take do orzecze dotyczcych dziedziczenia po obywatelach polskich65.
Na rwni z obywatelstwem polskim spadkodawcy art. 1108 l k.p.c. traktuje spadkodawc, ktry nie posiadajc obywatelstwa adnego pastwa, zamieszkiwa w Polsce. Brak obywatelstwa oraz zamieszkiwanie w Polsce ustala si wedug stanu w chwili mierci. Dla jurysdykcji krajowej nie ma znaczenia miejsce, w ktrym nastpia mier bezpastwowca. (W kwestii skadu majtku spadkowego i wpywu tej okolicznoci na jurysdykcj krajow por. wyej.)
Artyku 1108 2 k.p.c. przewiduje wyczn jurysdykcj krajow, jeeli mier obywatela polskiego nastpia w Polsce. Jurysdykcja ta ma charakter wyczny take wwczas, jeeli spadkodawca mia ostatnie miejsce zamieszkania za granic, wszyscy spadkobiercy maj miejsce zamieszkania za granic i jeeli cay majtek ruchomy wchodzcy w skad spadku znajduje si za granic.
Jeeli w skad spadku po obywatelu polskim zmarym w Polsce wchodzi nieruchomo pooona za granic, to nie art. 1108 2 k.p.c., lecz art. 1102 2 k.p.c. bdzie podstaw ustalenia jurysdykcji krajowej w czci dotyczcej tej nieruchomoci. W takiej sytuacji jurysdykcja sdw polskich w czci dotyczcej nieruchomoci pooonej za granic bdzie wyczona. Jeeli natomiast w skad spadku po obywatelu polskim zmarym w Polsce wchodzi nieruchomo pooona w Polsce, to w czci dotyczcej tej nieruchomoci jurysdykcja sdw polskich bdzie wyczna na podstawie art. 1102 l k.p.c., a w odniesieniu do majtku ruchomego, niezalenie od tego, gdzie si on znajduje, jurysdykcja krajowa bdzie wyczna na podstawie art. 1108 2 k.p.c.