F.W. Konstantinowa) wyd. polskie, Warszawa 1956; J. Hochfeld Studia o marksistowskiej teorii spoBeczeDstwa, Warszawa 1963; O. Lange Ekonomia poli-
143
na og�B tymi samymi pojciami wiele element�w dyskusyjnych. Dotycz one tak|e samego okre[lenia miejsca materializmu w systemie nauk oraz w marksizmie 7 1.
Nastpujcy schemat ujmuje zwizki wzajemne midzy dialektyk a materializmem historycznym:
Dialektyk materialistyczna
^ZL
Dialektyk materialistyczna (teoria rzeczywisto[ci)
S
Dialektyk materialistyczna
(metoda ujmowania rzeczywisto[ci)
~ZL
Materializm historyczny
Teoria materializmu historycznego
X
Metoda materializmu historycznego
Do stwierdzenia, |e rozw�j spoBeczeDstwa ma charakter dialektyczny, doprowadziBo tw�rc�w materializmu historycznego zbadanie dotychczasowych dziej�w spoBeczeDstwa ludzkiego. Wyraznie m�wi o tym sformuBowania z Manifestu Komunistycznego, podsumowujcego etap formowania si materializmu historycznego. Dalszy etap bowiem to etap rozwijania opracowanych idei wyja[niajcych dzieje spoBeczeDstwa. Teoria rozwoju spoBeczeDstwa jako rozwoju dokonujcego si w toku [cierania si sprzeczno[ci uzyskaBa w ten spos�b szerokie podstawy faktograficzne oraz zbi�r generalizacji dotyczcych najr�|niejszych spraw z zakresu dziej�w ludzkich. Pozostawiajc do dalszych rozwa|aD sprawy bardziej szczeg�Bowe 37 zwr�cimy tu uwag na najbardziej podstawowe przejawy sprzeczno[ci, stanowice zr�dBo autodynamizmu w historii, podniesione przez klasyk�w marksizmu. Aby unikn skojarzeD z rozwojem historycznym pojmowanym automatycznie", a wic dokonujcym si niezale|nie od dziaBaD ludzkich, w odniesieniu do badania spoBeczeDstwa u|ywa bdziemy okre[lenia aktywizm marksowski. W odniesieniu do caBej rzeczywisto[ci (przyrodniczej i spoBecznej) mo|na, rzecz jasna, pozosta przy terminie autodynamizm", wskazujcym |e caBy �w ukBad porusza si samodzielnie". Rozw�j spoBeczeDstwa poprzez sprzeczno[ci nie tylko nie pomija, lecz zakBada ksztaBtowanie obrazu dziej�w przez samo spoBeczeDstwo. Rzecz jasna, dziaBalno[ ta przebiega mo|e jedynie w ramach okre[lonych warunk�w przyrodniczych, kt�re nie s
tyczna t. I, rozdz. II (wyd. I, 1959); J. J. Wiatr Szkice o materializmie historycznym i socjologii, Warszawa 1962; A. Malewski Empiryczny sens materializmu historycznego, SF nr 2 1957, s. 58-81; por. te| analiz stosowania metody materializmu historycznego w pracach historycznych: A. Malewski, J. Topolski Metoda materializmu historycznego w pracach historyk�w polskich SF nr 6 1959; uwagi krytyczne w artykule J. Kancewicza: Metoda materializmu historycznego w pracach historyk�w polskich i jej krytycy Z pola walki" nr 3 1960. Na materializm historyczny jako na platform integracji nauki wskazuje si w artykule: J. Topolski Integracyjny sens materializmu historycznego Studia metodologiczne" z. 1 1965. O. Monter Die Philosophischen Grundlagen des historischen Materialismus Saeculum" 1960, s. 1-26.
36 Wnikliw analiz tej kwestii zawiera praca J. Hochfelda Materializm historyczny a socjologia w: Studia o marksistowskiej teorii spoBeczeDstwa, Warszawa 1960, s. 11-80.
37 Dokonywane one bd poza tym przy u|yciu nieco innej terminologii.
144
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.