W tych stwierdzeniach punkt cikoci te przeniesiony jest na
spoeczestwo, na ludzi zdrowych, ktrzy maj pewne powinnoci
wobec niepenosprawnych. Brak jest stwierdze, ktre wskazywayby,
e osoba taka moe i powinna by w miar niezalenym, penowarto-
ciowym czonkiem spoeczestwa, jednostk autonomiczn.
W wypowiedziach modziey bardzo czsto dominuje lk przed
niepenosprawnoci i wasnymi odczuciami wobec osb z rnymi
defektami, z jednoczesnym deklarowaniem chci wchodzenia w blisze
kontakty, akceptacji i zrozumienia. Te pozornie sprzeczne stwier-
dzenia wynikaj z faktu, i jest to raczej postawa deklarowana
i yczeniowa, ni wynikajca z rzeczywistych dowiadcze.
Badani uwaaj, e to osoby niepenosprawne same doprowadzaj
do izolowania si, czsto maj negatywny stosunek do osb w peni
sprawnych i prezentuj roszczeniow postaw wobec nich.
166
Natomiast do najwaniejszych potrzeb ludzi niepenosprawnych
nale (wedug badanych): pomoc, sowa otuchy, tolerancja i akcepta-
cja, kontakty z innymi, udogodnienia architektoniczne i finansowe ulgi
oraz wspczucie ze strony otoczenia.
Odczucia, jakie towarzysz badanym w kontaktach z niepeno-
sprawnymi, to przede wszystkim wspczucie, przygnbienie, prag-
nienie niesienia pomocy i lk. Nie zaobserwowano natomiast po-
staw wiadczcych o obojtnoci i odrazie. Jeli chodzi o po-
sugiwanie si w swoim myleniu i dziaaniu stereotypami, to
czciej tak tendecj przejawiaa modzie szk rednich ni stu-
denci. Najbardziej wolne od stereotypw mylenie i najwiksze
nasilenie pozytywnych postaw prezentowali klerycy. Moe by to
zwizane z rodzajem wyksztacenia i przyszymi obowizkami. Po-
stawy studentw rwnie mona okreli jako pozytywne, mimo i
charakterystyczna jest maa ilo dowiadcze i s to postawy
wycznie deklarowane.
W obrbie pci nie zaobserwowano istotnych rnic w obrazie
prezentowanych postaw.
2. Spord badanych kandydatw na nauczycieli 7,2% prezentuje
postawy zdecydowanie pozytywne w stosunku do integracji, 38%
pozytywne, 46% ma stosunek obojtny do badanego zagadnienia,
natomiast 2,8% postawy umiarkowanie negatywne. Nie zaobser-
wowano postaw zdecydowanie negatywnych, czyli mona stwierdzi,
e w badanej grupie nie byo osb, ktre nie dostrzegay potrzeby
integracji dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych ze zdrowymi
w szkole.
Okoo 7% osb badanych stwierdzio, e wsplne nauczanie dzieci
chorych (na rnego rodzaju choroby somatyczne przewleke) ze
zdrowymi byoby szczeglnie niekorzystne dla zdrowych, a 8% e
dla chorych. Dla pozostaych badanych te zalenoci nie s takie
jednoznaczne.
W badanej grupie 39% osb uwaa, e wsplne przebywanie dzieci
z upoledzeniem umysowym z dziemi zdrowymi wpywa niekorzyst-
nie na rozwj intelektualny tych drugich. 51% badanych nie dostrzega
takiej zalenoci.
Czsto badani stwierdzaj, e dzieci niepenosprawne wol uczy
si i przebywa we wasnym gronie, co moe by spowodowane tym,
e przez zdrowych rwienikw nie s w peni akceptowane.
167
Postawy ambiwalentne najczciej wi si z lkiem i poczuciem
niekompetencji przy ewentualnym podjciu nauczania w systemie
integracyjnym.
W badanej grupie nie zaobserwowano rnic w obrazie prezen-
towanych postaw w zalenoci od pci i kierunku studiw (humanis-
tyczne i cise).
Wnioski kocowe
Na podstawie wynikw przeprowadzonych bada mona stwier-
dzi, e modzie szk rednich i studenci, mimo braku dowiadcze
i osobistych kontaktw, skonni s przejawia pozytywne postawy
wobec osb niepenosprawnych. W duej mierze s to postawy
deklarowane, nie poparte konkretnymi dziaaniami Jednoczenie
zaobserwowano due nasilenie lku przed ludmi z rnymi defektami.
Przyszli nauczyciele najczciej przejawiaj postawy ambiwalentne
w stosunku do integracji dzieci o specjalnych potrzebach edukacyj-
nych w szkole, co spowodowane jest poczuciem braku kompetencji
i lkiem przed tego typu zadaniem.
W celu przeamywania stereotypowego mylenia i postaw lko-
wych w stosunku do osb niepenosprawnych musz by stwarzane
warunki do kontaktu z nimi ju od najwczeniejszego dziecistwa.
Moliwo wsplnej aktywnoci: zabawy, nauki czy pracy moe
przyczynia si do zwikszania autonomii osb upoledzonych i budo-
wania postaw akceptacji i tolerancji u zdrowych. S to zadania
zarwno dla rodzicw wychowawcw, jak te dla nauczycieli.
W przypadku ksztacenia modziey przygotowujcej si do pe-
nienia roli nauczyciela naley zwraca uwag na problemy ludzi
niepenosprawnych, dostarcza rzetelnej wiedzy na temat rnych
defektw i chorb, z ktrymi mog spotyka si w swojej przyszej