Żołnierze, wspomagani przez ludność cywilną, masowo opuszczali okręty transportowe. Pod-
czas ścigania zbuntowanych, którzy usiłowali ukryć się w górach, doszło do regularnej walki;
w następstwie jej byli zabici i ranni.
Nieważne jest, jaki epizod był podnietą dla Schillera do napisania tej bardzo dynamicznej
sceny, nie da się jednakże zaprzeczyć, że brutalne metody, którymi posługiwali się książęta
kupcząc swymi podwładnymi, mają realne pokrycie w ówczesnej rzeczywistości. Opowiada-
nie kamerdynera ukazuje lady Milford postać księcia w innym świetle i jest bodźcem do jej
ucieczki z kraju. Lady reprezentuje wątek polityczny w dramacie, będąc zwiastunką idei wol-
nościowych. W scenie pożegnania jako wolna Angielka budzi wśród Niemców świadomość
narodową. Zwiastuje nadejście nowej ery.
15
W ojczyźnie swej przyjrzał się też Schiller mieszczaństwu. Choć odizolowane od górnej
warstwy przesądami i pochodzeniem, było jednak częściowo zarażone zgnilizną możnych.
Uosobienie pozytywnych wartości mieszczanina stanowił w oczach poety jego ojciec, który
nienawidził wszelkich pozorów i póz, a w gwałtowny gniew popadał jedynie, ilekroć żona
stawiała córkom wymagania wykraczające poza ich sferę. Muzyk Miller w dramacie nosi
cechy ojca poety.
W przeżyciach bohatera Ferdynanda odbijają się własne przeżycia poety, jego nieszczęśli-
wa miłość do Lotty, córki baronowej von Wolzogen. Podobnie jak ukochana Ferdynanda
również i poeta musiał odczuć dystans pomiędzy szlachtą i mieszczaństwem. W jego osobi-
stym konflikcie rywal odniósł nad poetą zwycięstwo jedynie dlatego, że był szlachcicem.
Oprócz przeżyć własnych przewijają się w dramacie wątki uczuciowe zaczerpnięte z dzieł
jego poprzedników literackich jak Rousseau, Diderota i Lessinga. Niektóre elementy do
swych postaci wskazują wpływy dramatu rodzinnego.
Schiller nigdy nie poprzestawał na naśladownictwie. Zaczerpnięte motywy przepajał zaw-
sze treścią osobistą nadając im piętno twórczości indywidualnej. W Intrydze i miłości rozwija
konflikt od dramatu osobistego do problemów całego społeczeństwa; dzięki temu nie tylko
potęguje siłę konfliktu, lecz tragiczny przypadek pogłębia i przenosi z ciasnych ram losu jed-
nostki na stosunki społeczne. Dramat nabiera przez to znaczenia wizji epoki.
TRAGIZM W INTRYDZE I MIŁOŚCI
Intryga i miłość jest tragedią. Konflikt, który przedstawia, prowadzi do śmierci bohaterów
dramatu. Jej tragizm tkwi nie tylko w charakterach występujących postaci. Przyczyną jego
jest cała epoka, w której dobrzy i niewinni ludzie cierpią i giną, przesądy tej epoki, zwłaszcza
zaś brak moralności w środowiskach dworskich.
Tragizm dramatu najintensywniej przeżywamy nie w momencie, kiedy patrzymy na śmierć
obojga młodych bohaterów, lecz widząc wewnętrzną walkę Luizy. Kiedy w 7 scenie V aktu
Luiza woła do Ferdynanda: „Okrutna kolej losu pomieszała mowę naszych serc” – to istotnie
Ferdynand jest w stanie zamętu uczuć i ślepoty. Tylko gwałtowne zaślepienie czyni z niego
ofiarę intryg przeciwników i każe mu zatracić wiarę we wspaniały i czysty charakter ukocha-
nej. Młodzieńczy brak umiaru jest jego główną wadą. W zasadzie rozum jego funkcjonuje
sprawnie, ale – w chwili najistotniejszej potrzeby ulega wpływowi uczucia i całkowicie za-
wodzi. Tak np. sfałszowany list do szambelana powoduje, że Ferdynand wpada w pułapkę,
zamiast bowiem kierować się rozumem pozwala się ponieść ślepej zazdrości.
Główny konflikt dramatu rozwija się wokół dwojga zakochanych, którzy niczego nie pra-
gną oprócz miłości. Nie pozwala jednakże na tę miłość łańcuch nienaruszalnych przesądów.
Szczęście kochających narusza najistotniejsze interesy życiowe Prezydenta von Waltera.
Jest on nie tylko typowym faworytem dworskim, ale ponadto góruje umysłem nad swym oto-