Autor reportażu jest rzeczywistą osobą, która opowiada o zdarzeniach prawdziwych.
Może występować w charakterze świadka, uczestnika czy słuchacza, a także rekonstruować
zdarzenia na podstawie dokumentacji (np. reportaż historyczny). Niezależnie od tego, jaką
53 Por.: W. Kopaliński, op. cit.
54 Por.: M. Siembieda, op. cit., s. 59 – 60.
55 W. Kopaliński, op. cit.
56 M. Siembieda, op. cit., s. 60 - 61.
57 W. Pisarek, Nowa retoryka dziennikarska, op. cit., s. 146.
26
reportaż przybierze formę oraz czy zdarzenia przedstawione są fabularnie czy problemowo,
uwidacznia się w nim stosunek narratora do opisywanych faktów. Ponieważ z założenia
reportaż jest gatunkiem z pogranicza literatury i publicystyki, korzysta z środków
artystycznych właściwych tym dziedzinom. Stara się więc autor przedstawić rzeczywistość w
sposób obrazowy i emocjonalny, jednocześnie dążąc do maksymalnego autentyzmu. Stopień
subiektywizmu, czyli to, jak w utworze uwidacznia się stosunek narratora, zależy w dużej
mierze od indywidualnego podejścia reportera do zdarzenia, a także od tematyki reportażu.
Jeżeli fakty mówią same za siebie, autor stara się zneutralizować ton wypowiedzi tak, aby
odbiorca mógł sam wyciągnąć wnioski. Ma on przy tym na uwadze główny cel swoich
działań, jakim jest opowiedzenie odbiorcom o czymś. Jednocześnie zgromadzony materiał
sam narzuca autorowi właściwą formę i styl. Podczas gdy zasadą kompozycji wiadomości
prasowej jest zasada odwróconej piramidy58, tak w reportażu norma ta nie znajduje
zastosowania. Chronologiczny układ wydarzeń, charakterystyczny dla reportażu, mają
również anegdoty czy wspomnienia. A „rozpocząć anegdotę od puenty – to zarżnąć ją” – jak
mówi Walery Pisarek - „Poetyka wiadomości odpowiada poetyce nowiny, poetyka reportażu
– poetyce anegdoty i wspomnienia” 59. Dlatego aby móc zbudować charakterystyczne dla
reportażu napięcie, oddać atmosferę sytuacji oraz wzbudzić w odbiorcy emocje, reporter nie
posługuje się zasadą właściwą informacji. Nie obowiązują tutaj żadne reguły, kompozycja
zależy od autora. Reportaż może więc zacząć się od opisu, cytatu, anegdoty, pytania czy tła
historycznego. Może też zaczynać się od końca, mieszać czas przeszły z przyszłym czy
monolog bohatera z narracją, jeśli tylko autor potrafi ułożyć te elementy w sensowną całość.
Na budowę utworu receptę podaje Siembieda: „Niech reportaż przypomina romans” 60 – radzi.
Na początku musi więc pojawić się jakiś element przykuwający uwagę, pierwsza kartka ma
służyć rozbudzeniu zainteresowania w czytelniku. W dalszej części reportażu należy
pielęgnować to zainteresowanie aż do eleganckiego zakończenia. Ostatnie zdanie tekstu
powinno być niebanalne, zapadać w świadomość, pozostawiając w świadomości wyjątkowe
uczucie. Takim niebanalnym zakończeniem może być efektowna puenta lub myśl
uświadamiająca odbiorcy jakieś problemy do przemyślenia. Tytuł również powinien być
oryginalny, oddawać główną myśl utworu, nawiązywać do jego tematyki i zachęcać do
58 Zasada odwróconej piramidy – zasada kompozycji tekstu dziennikarskiego, polegająca na odwróceniu
piramidy „do góry nogami” i podzieleniu jej na równoległe poziome pasy; długość każdego pasa odpowiada
ważności kolejnych akapitów i zdań; główny, najdłuższy pas odpowiada lidowi i zawiera najważniejsze
elementy informacji, w dalszej części poszerzanej o mniej istotne fakty, aż do najmniej ważnych, (Por.: W.
Pisarek, Nowa retoryka dziennikarska, op. cit., s. 243.)
59 W. Pisarek, Nowa retoryka dziennikarska, op. cit., s. 244.