Czu�ki samic s� ikr�tikie i kr�pe. Silnie �opatkowato rozszerzony cz�on nasadowy
ostatniej pary odn�y tu�owiowych s�u�y do zagrzebywania si� w osadach dennych. P�ytka ogonowa jest do po�owy d�ugo�ci
rozszczepiona. P. �yj� na dnie zbiornik�w wodnych, podp�ywaj�c noc�, szczeg�lnie w okresie
pop�ywka
250
Pontoporeja czarnooka (Pontoporem affinis)
godowym, ku powierzchni wody. Obejmuj� nieliczne gatunki, rozmieszczane g��wnie w ch�odnych morzach p�nocnej p�kuli.
Niekt�re gatunki zasiedlaj� r�wnie� wody s�odkie, a zw�aszcza silnie wy�ledzone obszary uj�ciowe wielkich rzek syberyjskich.
W Ba�tyku �yj� 2 gatunki p. Maj� one powa�ne znaczenie gospodarcze jako pokarm ryb. [L.2.]
pop�ywka (Cymbulia) � rodzaj mi�czak�w z rz�du ->-skrzyd�o-nogich. Cech� szczeg�ln� tego rodzaju jest wytwarzanie wt�rnej
muszli (w�a�ciwa muszla zostaje odrzucona we wczesnym stadium rozwoju) z substancji zbli�onej do chrz�stki. Podobnie do
innych przedstawicieli skrzyd�onogich p. �yj� w planktonie m�rz, wios�uj�c 2 p�atowatymi wyrostkami nogi. Zamieszkuj� morza
strefy tropikalnej oraz subtropikalnej. [T.U.]
porani� (Porani�) � rodzaj szkar�upni z rz�du -*tarczo-gwiazd. Obejmuje gatunki o �rednicy do 20 cm, maj�ce kszta�t zbli�ony
do pi�ciok�ta, z kr�tkimi, prawie tr�jk�tnymi ramionami. P. znane s� z ch�odnych w�d p�nocnego Atlantyku. [L.�.]
porcelanki (Cypraeidae) � rodzina mi�czak�w z rz�du ->je-dnoprzedsionkowc�w odznaczaj�ca si� wielk� jednolito�ci�
kszta�tu i r�norodno�ci� barwy. Muszle p. maj� d�ugo�� l�10 cm i kszta�t elipsoidy lekko sp�aszczonej od spodu. Skr�ty
muszli s� ca�kowicie otoczone praez ostatni skr�t i przez to niewidoczne od zewn�trz. Od do�u przez ca�� d�ugo�� muszli ci�gnie
si� szczelinowaty otw�r, kt�rego brzegi mog� by� lekko karbowane i podkre�lone odmienn� barw�. Powierzchnia muszli jest
g�adka i l�ni�ca, jakby pokryta emali�. Na �ywym �limaku muszl� wida� tylko cz�ciowo, gdy� 2 bok�w okrywaj� j� fa�dy
p�aszcza. Ponad 150 gatunk�w p. zamieszkuje wszystkie pe�nos�one morza �wiata. Najliczniejsze s� w tropikalnych regionach
Pacyfiku i Oceanu Indyjskiego. �yj� na nieg��bokim dnie. S� wszystko�erne. �ywi� si� wodorostami, g�bkami, ukwia�ami i
mniejszymi skorupiakami. Oryginalne pi�kno muszli p. spowodowa�o, �e od niepami�tnych czas�w by�y one awi�za-ne z kultur�
ludzk� na dziesi�tki sposob�w. U�ywano ich do ozdoby stroj�w, sprz�t�w, instrument�w muzycznych, przedmiot�w
obrz�dowych itd. Nawet nasi g�rale nosz� wok� kapeluszy nanizane muszle monetki, czyli k a u r i (Cy-praea moneta). Du�e i
pi�kne gatunki p. by�y nieraz odznak� godno�ci kap�a�skiej, wodzowskiej Itp. 2 gatunki, mianowicie kauri i p. pier�cie-niowata
{Cypraea annulus), by�y do ko�ca XIX w. powszechnie u�ywane w wielu krajach Afryki jako drobna moneta (np; w Sudanie za
jedn� kauri mo�na by�o w�wczas kupi� gar�� fasoli, czark� wody albo l cebul�; na p�noc od Kamerunu jajko kurze kosztowa�o 8,
kura 30�150, a sk�ra lwa 4000 �8000 kauri). S�awne mapy
251
portunik
Muszla porcelanki z rodzaju Cy praea
morskie �eglarzy polinezyj-skich by�y sporz�dzane z mat, na kt�rych muszelki p. oznacza�y po�o�enie wysp. Ludom z kr�gu
kultury �r�dziemnomorskiej dolna strona muszli p. przypomina�a kobiece zewn�trzne narz�dy p�ciowe, st�d po�wi�cano je bogini
mi�o�ci i u�ywano jako amulet�w przeciw bezp�odno�ci, chorobom kobiecym i nieodwzajemnionej mi�o�ci. Tego rodzaju praktyki
magiczne przetrwa�y a� do dzisiaj w niekt�rych okolicach po�udniowych W�och. Nawet nazwa najpospolitszego rodzaju Cypraea
wywodzi si� od Pani Cypryjskiej, co by�o jednym z przydomk�w Afrodyty (Wenus). Wbrew pozorom nazwa p. nie wywodzi
si� od porcelany, lecz wr�cz przeciwnie � porcelana zawdzi�cza nazw� muszlom tych �limak�w. Kiedy mianowicie Marco
Polo przywi�z� ze swej podr�y do Chin pierwsze w Europie naczynia porcelanowe, ich g�adka, l�ni�ca powierzchnia nasun�a
skojarzenie z muszlami �limak�w, zwanych po w�osku porcelletta lub por-ccilana. Przez d�ugie lata pokutowa�o nawet
przekonanie, �e Chi�czycy wytwarzaj� te pi�kne naczynia z pokruszonych muszli p. Muszle te s� zbierane powszechnie;
przeci�tny turysta poszukuje mo�liwie du�ej i �adnej kolorowej pami�tki znad morza, natomiast rasowy kolekcjoner, podobnie
jak filatelista, nie przywi�zuje wi�kszej wagi do urody muszli, lecz stara si� gromadzi� przede wszystkim kompletne serie,
poszukuj�c do nich gatunk�w rzadkich, kt�re wobec tego osi�gaj� na rynku wysokie ceny. [T.U.I
porpita (Porp�ta) � rodzaj jamoch�on�w z rz�du ->-rurko-p�aw�w. Pie� kolonii nale��cych tu gatunk�w jest silnie skr�cony,
stanowi�c tratwowa-t� tarcz�, kt�r� otacza blisko 100 pier�cieniowatych p�cherzy z gazem. Kolonia ma �rednic� oko�o 5 cm.
Porusza si� biernie dzi�ki pr�dom wodnym, falowaniu i wiatrowi. P. zamieszkuj� Atlantyk, Morze �r�dziemne oraz Ocean In-
dyjski. [Z.S.1
portunik, w�osiennik (Portunus)
� rodzaj stawonog�w z sekcji
-^krab�w. Obejmuje gatunki o g�owotu�owiu do 7 cm d�ugo�ci, z przodu zaokr�glonym, z 5 bocznymi z�bkami. Maj� one
szczypce masywne, lewe i
Portunik europejsKI (Portunus puber)
poskoez krasny
252
prawe prawie sobie r�wne. S� �wietnymi p�ywakami, wios�uj� listkowato sp�aszczon� ostatni� par� odn�y. P. obejmuje liczne gatunki
rozprzestrzenione we wszystkich pe�-nos�onych morzach strefy u-miarkowanej, subtropikalnej i tropikalnej. Wyst�puj� one na p�ytkim
dnie do g��boko�ci 50 m, rzadziej do 200 m. Niekt�re gatunki, szczeg�lnie 2 rejonu tropikalnego Oceanu Indyjskiego i Pacyfiku, maj�
znaczenie u�ytkowe. G��wnie po�awiany jest p. gazami (Portunus trttubercuiotus) w ilo�ci ponad 20 000 ton rocznie. (Tabl. XIII).
[L.2.]
poskoez krasny (Eresus niger) � gatunek stawonoga z rodziny Eresidae, z podrz�du �rpa-j�k�w wy�szych. D�ugo�� jego cia�a
'dochodzi do l �cm. Samice s� niepozorne, szarobruna-tno ubarwione. Samce nale�� do najpi�kniejszych naszych paj�k�w i niew�tpliwie
do naj�adniejszych krajowych zwierz�t bezkr�gowych w og�le. Odw�ok ich pokryty jest aksamitnym, czerwonym "futerkiem" (o
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.