Obraz ten by� '- jak wiadomo - ukszta�towany: wielowiekowym oddzia�ywaniem struktury sipo�eczno-; -etkonomicanej kraju, stnukitury aigramej oraz wp�ywem tradycji religijmo-morailnej. Dzisiejszy proces przemian ma��e�stwa i rodzimy jeist pochodn� rysuj�cych si� zmian w ojwejj [strukturze i wi���cych ssie z nimi przeobra�e� w ideologii d stylu �ycia. Obraz tradycyjnej rodziny poliskiej jest zapewne wsp�lny d!la spo�ecze�stw zachodnich, a cz�ciowo i Wschodniej Europy. Wyznacza go przede wszystkim - poza modelowymi oddzia�ywanietm chrze�cija�stwa - ataai rozwoju spo�ecztno-gcispodarczego d stopie� urbanizacji okresu preindustrialaiego. Rzecz izrozumiia�a, �e nie jest �atwo odtworzy� go w pe�ni, bowiem tradycja, kt�ra mam go przekaza�a, czy �r�d�a pisane nie ujmuj� wszystkich interesuj�cych socjologa element�w modelowych Interesuj�cy nas tu obraz rodziiny odnosd si� do epoki preindustrialnej, okresu ustroju pa�szezy�niano-pod-^a�czego, kt�ry dla wielu region�w Polski tr-wa� nde-mal do lat 70--tych ubieg�ego stulecia. Istotne cechy poMtiej rodizimy tradycyjnej s� wi�c wyznaczone cechami �wczesnego spo�ecze�stwa polskiego podzielonego mi�dzy trzech zaborc�w, w r�nym stopniu umo�liwiaj�cych rozw�j przemys�u. By�o 'to w zasadzie spo�ecze�stwo wiejskie, nie .znaj�ce wi�kszych skupisk miejskich !(poza kilkoma starymi miastami), o zr�ni-cotwanelj strukturze wyznaniowej z wyra�n� dominant� katolik�w. Ogromna cz�� ludno�ci utrzymywa�a tsi� z pracy na roli - w�asnej b�d� jako s�u�ba rolna.
Typow�, ze wzgl�du na zasi�g, by�a w tych warunkach rodzina ch�opska. Zasadnicz� jej cech� by�a dominacja gospodarstwa domowego nad rodzin� i jej �yciem. St�d trwaniu i rozwojowi tego� gospodarstwa by�y podporz�dkowane indywidualne potrzeby i aspiracje poszczeg�lnych cz�onk�w rodziny. JPodtpiO-
258
rz�dkowane mu te� by�o Osobiste �ycie dorastaj�cych dzieci, kt�re w doborze wsp�ma��onka - dokonywanym raczej przez rodzic�w ani�eli m�odych - powodowa� si� muisia�y przede wszystkim perspektywami powi�kszenia gospodarstwa rodzic�w lub odpowiednim uksizta�towaniam w�asnego, maj�cego dla nich stanowi� wanszitat pracy i jedyne �r�d�o utrzyimamia rodzimy*. ��czy� si� z tyim fakt podporz�dkowania stosunk�w osobistych w rodzinie d stosunk�w pokrewie�stwa stosunkom podzia�u pracy i podporz�dkowania rodziny jako za�ogi gospodarstwu rolnemu. W uk�adzie tym gospo^-darz domu by� we wszystkich pracach wspomagany przez domowmiik�w, s�u�b� i dzieci - stanowili oni zesp� jelmu podw�adnych pracownik�w. Zale�no�� mi�dzy rodzin�, gospodarstwem rolnym i gospodarstwem domowym wyznacza�a nie tylko stosunki podporz�dkowania i wsp�ldzia�nia w ramach grupy rodzinnej, ale okre�la�a te� granice swobody i zale�no�ci ka�dego z jej cz�onk�w. Identyfikacja gospodarstwa domowego z gojspodartstwem rolnym wyra�a�a si� w zaspokajaniu ograniczonych potrtzeb rodziny g��wnie w drodze sa-mozaopattrzenia przez wykorzystanie produkt�w gotspo-dartstwa rolnego. Wyra�a�a si� ona te� w wykonywaniu wielu czynno�ci produkcyjnych w -obr�bie domu mieszkalnego. Podstawowe produkty - artyku�y codziennego u�ytku, nie m�wi�c o spo�ywczych - by�y wytwarzane w ramach gospodarstwa domowo-rodzin-netgo. Jako jednostka produkcyjna, rodzina wytwarza�a nie tylko wszystkie artyku�y spo�ywcze .(zbo�e, mle-
* Wysoka by�a istopa zawierania ma��e�stw, szczeg�lnie przez kobiety. Staroipanie�stwo by�o oceniane pogardliwie, a organizacja �ycia spo�ecznego nie sprzyja�a samotnym, bowiem poza rodzin� trudno by�o zaspokoi� codzienne potrzeby �yciowe, a dla samotnej kobiety oznacza�o to te� brak �rodk�w do �ycia.
M* 259
ko, mas�o, ziemniaiM, s�onin�, kie�bas�) wytwarza�a te�
p��tno na po�ciel, [bielizn�, produkowa�a we�n�; tu tka
no materia�y, tu wytwarzano lekarstwa z zi�, znaj�c
ich zastosowaniie w [poszczeg�lnych sytuacjach choro
bowych; tu wreszcie wyttwarzainio uprz��, narz�dzia
domowe i produkcyjne. Je�li idzie o funkcje, Ito rodzi
na tradycyjna charakteryzowa�a si� tnie tylko ich rozle
g�o�ci�, ale przede wszystkim poidporz�dkowaniem
wszysttkich innych zada� rodziny funkcji akonomicz-
no-wytw�rczej; co wobec ukazanego wy�ej faktu, �e
rodzina produkowa�a niemal wszystjko, co konsumowa
�a, by�o rzecz� oczywist�. ^