Znajduje to wyraz w rozdziale Kocioa od pastwa oraz w autonomizacji rnych segmentw spoeczestwa^ (polityka, nauka, filozofia, gospodarstwo, kultura, owiata i wychowanie", czas wolny). Pastwo nie wspomaga ju Kocioa pod wzgldem prawno-ad-ministracyjnym, ani te nie przyznaje mu statusu religii panujcej. Pastwo demokratyczne stao si rzecznikiem pluralizmu, co oznacza, e aprobuje i faworyzuje ono procesy emancypacyjne spoeczestwa oraz pokojowe wspzawodnictwo midzy wyspecjalizowanymi grupami i instytucjami spoecznymi w deniu do podobnych celw. Koci natomiast staje si jednym z subsystemw spoeczestwa, przez co stopniowo traci niektre funkcje, jak np. monopolizacji, integracji, kontroli i sankcji. Nowa sytuacja sprawia, e Koci poszukuje innych funkcji, bardziej adekwatnych do spoeczestwa pluralistycznego, przy czym nie koncentruje si ju na wasnych przywilejach i ich obronie, lecz na waciwej misji ewangelizacyjnej oraz na popieraniu wartoci i de wsplnych wszystkim ludziom, niezalenie od przynalenoci ideologicznej i przekona wiatopogldowych (misja humani-zacyjna).
.Natomiast autonomizacja polega na emancypacji rnych subsystemw spod panowania religii instytucjonalnej. Proces ten prowadzi do zanikania tzw. struktur mieszanych, wczonych dawniej w "caociow" struktur Kocioa. Struktury te specjalizuj si, zacieniajc si do penienia swej podstawowej funkcji, staj si nosicielami wasnych wartoci i systemw zna-
362
cze. W konsekwencji przestaj podtrzymywa wartoci spoeczestwa globalnego, poza podstawowym "jdrem" wartoci tradycyjnych. Odnosi si to take do wartoci religijnych, ktre nie znajduj ju oparcia w wyspecjalizowanych subsystemach spoeczestwa. Wielo ugrupowa i instytucji spoecznych, ktre lansuj, motywuj i preferuj wasne modele socjalizacji, stwarza sytuacje konfliktowe oraz wywouje spory o kompetencje i wpywy na jednostki ludzkie. Te ostatnie maj wolno wyboru w zakresie prezentowanych modeli, przy czym zwykle ukierunkowuj si na modele bardziej* atrakcyjne. Mimo wielu opcji, stojcych przed jednostkami ludzkimi, spoeczestwo pluralistyczne nie jest wolne od przymusw i naciskw ze strony ugrupowa i instytucji bardziej relewantnych i w yciu spoecznym, ktre d do narzucenia im wasnych "posannictw kulturowych"14. W tej sytuacji Koci napotyka na trudnoci w przekazywaniu, legitymizowaniu i interioryzacji wasnej kultury religijnej. Trudnoci te potguj si wwczas, gdy wartoci religijne s zbyt nacechowane tradycj i przeszoci! Atrakcyjno "posannictwa kulturowego" domaga si $HMttM. by obok wartoci tradycyjnych uwzgldniao otwarto na nowe wartoci, a ponadto nawizywao do pewnego autentyzmu przez powrt do rde J Jedynie tak rozumiane "posannictwo kulturowe" jest w stanie wyj naprzeciw egzystencjalnych problemw jednostki ludzkiej i zaspokoi jej potrzeby, umoliwiajc znalezienie osobowego sensu i identycznoci. Inaczej mwic, przed Kocioem staje na nowo problem konsensu zwizany z modelem socjalizacji religijnej. Problem ten mona sformuowa w pytaniu, co i jak przekazywa, by zachowa wierno nie tylko tradycji, ale take pierwotnemu posannictwu oraz odpowiedzie na znaki czasu. Drugi, nie mniej wany problem, to troska o podmioty religijnej socjalizacji, czyli o to, kto ma przekazywa kultur religijn. Jeli nie przekazuje jej ju "caociowe" spoeczestwo, a ponadto wzrastaj saboci tradycyjnych instytucji socjalizacyjnych (np. rodziny), problem ten jawi si ze szczegln ostroci. Z pewnoci przyszo Kocioa bdzie zalee m.in. od tego, czy bdzie dysponowa wasnymi podmiotami religijnej socjalizacji.
|*Oprcz relacji Koci-spoeczestwo, pluralizm ujawnia si w samych instytucjach religijnych. Wyrazem tego jest wielo orientacji i opinii w Kociele. Jak si wydaje, u podstaw ich znajduj si pewne schematy kulturowe zwizane z rnymi typami mentalnoci religijnej. Jednym z nich jest schemat Kocioa hierarchicznego i Kocioa wsplnotowego. Pierwszy, przez cae wieki ugruntowany w spoeczestwie, by schematem kulturowym explicite, co znalazo wyraz w opisanym poprzednio typie idealnym "Kocioa ludowego". Drugi, ktry z rn si ujawnia si, zwaszcza w ostatnich dziesitkach lat, by schematem kulturowym implicite. Schemat ten zosta
14 Milanesi, jw. s. 65.
363