Niekiedy pow�dztwo takie jest nazywane procesem adhezyjnym, co mo�na t�umaczy� jako proces �po��czony" lub ���czny", �mieszany". Nazw� �proces adhezyjny" (Adhaesions-Yerfahren) wprowadzi�
185
Pow�d cywilny
jako pierwszy J.Chr. Eschenbach (Eintheilungen und Quellen des Cri-minalprozesses, 1788) w miejsce dawniej u�ywanej nazwy �proces denuncjacyjny", kt�ra dzi�ki opracowaniu naukowemu Kleischroda zdoby�a w ko�cu XIX wieku pe�ne uznanie w niemieckiej doktrynie procesu karnego.
Zr�nicowane pogl�dy na charakter procesu adhezyjnego znajduj� praktyczny wyraz w argumentach przeciwnik�w w��czania element�w odpowiedzialno�ci cywilno-prawnej do prawa karnego. Z argument�w stoj�cych na pograniczu dogmatyki i praktyki prawa karnego materialnego, nale�y przytoczy� zarzuty, �e zas�dzenie odszkodowania cywilnego w procesie karnym jest sprzeczne z jego g��wnym celem, zaciera r�nice mi�dzy prawem cywilnym i karnym (co jest niebezpieczne ze wzgl�du na r�ne struktury procesu karnego i cywilnego, w szczeg�lno�ci regu�y dowodowe), a tak�e wymaga wi�kszego nak�adu pracy od s�dzi�w karnych, kt�rzy najcz�ciej nie s� przyzwyczajeni do rozstrzygania kwestii cywilno-prawnych. W rezultacie powoduje to wzrost koszt�w funkcjonowania wymiaru sprawiedliwo�ci w sprawach karnych, powoduj�c jednocze�nie wielu trudno�ci dla pokrzywdzonego, kt�ry - je�li uzyska zas�dzenie swojego roszczenia i tak b�dzie musia� je egzekwowa� w drodze cywilnej.
Jednak�e nale�y wskaza� na aspekt prakseologiczny takiego uregulowania, kt�re pozwala na przes�dzenie w jednym post�powaniu s�dowym zar�wno o odpowiedzialno�ci karnej jak i cywilnej sprawcy przest�pstwa, a na gruncie polskiego kpk. z 1997 r. s�u�y realizacji j jednego z cel�w procesu karnego, jakim jest uwzgl�dnienie prawnie j chronionych interes�w pokrzywdzonego (art. 2 � 1 pkt. 3 kpk.).
W drodze pow�dztwa cywilnego w procesie karnym mo�na dochodzi� odszkodowania zar�wno za szkod� rzeczywist� (damnum emergens) wyrz�dzon� przest�pstwem, jak i za utracone przez pokrzywdzonego korzy�ci (lucrum cessans). Przemawia za tym brzmi�-nie art. 361 kodeksu cywilnego, czego w �aden spos�b nie neguje ani nie ogranicza powo�any wy�ej art. 62 kpk.
W procesie adhezyjnym mo�na dochodzi� jedynie roszcze� maj�tkowych, a wi�c ��da� natury ekonomicznej, kt�rych uwzgl�dnienie ma zniwelowa� skutki przest�pstwa.
186
Pow�d cywilny
W przypadku pow�dztwa adhezyjnego nale�y wskaza� na szereg przes�anek negatywnych, czyli przeszk�d uniemo�liwiaj�cych jego dochodzenie w procesie karnym. Wynikaj� one niew�tpliwie z �przy-datkowos'ci" tych roszcze�, jako jednej z mo�liwych dr�g dochodze-< nia zado��uczynienia za szkody wyrz�dzone przest�pstwem, pozostaj�cych w cieniu generalnej zasady dochodzenia takich roszcze� przed s�dem cywilnym (por. art. 12 kodeksu post�powania cywilnego).
Wyst�powanie tych przeszk�d procesowych skutkowa� mo�e b�d� odmow� przyj�cia pow�dztwa cywilnego, b�d� pozostawieniem go bez rozpoznania przez s�d karny. Obie decyzje s�du maj� charakter formalny, a nie merytoryczny, gdy� nie decyduje si� tu o zasadno�ci ' roszczenia, lecz jedynie o niemo�no�ci jego dochodzenia przed s�dem karnym, co nie wyklucza skierowania sprawy do s�du cywilnego.
Do powod�w odmowy przyj�cia pow�dztwa cywilnego (o czym s�d decyduje przed rozpocz�ciem przewodu s�dowego) art. 65 � 1 kpk. zalicza:
1. Niedopuszczalno�� z mocy przepisu szczeg�lnego. Chodzi tu o przepisy wy��czaj�ce mo�liwo�� wniesienia tego pow�dztwa np. w post�powaniu w sprawach nieletnich - art. 48 pkt. 4 ustawy o post�powaniu w sprawach nieletnich z 1982 r.
2. Brak bezpo�redniego zwi�zku z zarzutem oskar�enia, co wynika z samej definicji pow�dztwa adhezyjnego.
3. Wniesienie pow�dztwa przez osob� nieuprawnion�.
4. Fakt, i� to samo roszczenie jest przedmiotem innego post�powania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono. Chodzi tu wi�c o sytuacje, gdy sprawa o roszczenie cywilnoprawne wynikaj�ce z przest�pstwa ju� �zawis�a" przed s�dem cywilnym, b�d� innym s�dem karnym, b�d� te� jest obj�ta powag� rzeczy os�dzonej (res iudicatae).
5. Wyst�powanie wsp�uczestnictwa koniecznego z instytucj� pa�stwow�, samorz�dow� lub spo�eczn� albo z osob�, kt�ra nie wyst�puje w charakterze oskar�onego.
Ta ostatnia przyczyna odmowy przyj�cia pow�dztwa cywilnego w procesie karnym stanowi istotne novum wprowadzone do polskiego systemu procesu karnego przez kpk. z 1997 r. W ten spos�b nadano
187
Pow�d cywilny
