[10] Anglicy zarządzający wówczas Kenią przyznali garstce Europejczyków najurodzajniejsze grunty, skazując tym samym krajowców na głód bądź niewolniczą... 

Każdy jest innym i nikt sobą samym.

Toteż szczególnie po II wojnie światowej, tak jak w całej Afryce, wzmógł się w Kenii ruch narodowowyzwoleńczy. Powstało szereg partii pod przewodnictwem przywódców afrykańskich. Domagały się one zniesienia ustaw pozbawiających Murzynów ziemi, zlikwidowania dyskryminacji rasowej oraz przyznania Kenii autonomii. W 1952 r. Anglicy zdelegalizowali Afrykański Związek Kenii i aresztowali jego przywódcę, Jomo Kenyattę, pod pretekstem, że partia ta jakoby ma kierować terrorystycznym stowarzyszeniem Mau-Mau. W Kenii zaprowadzono stan wyjątkowy. Około 87 tyś. krajowców zamknięto w obozach. Rozgorzały walki powstańcze, którym przewodziły szczepy: Kikuju, Embu, Meru i Wakamba. Dopiero w 1959 r. Anglicy znieśli stan wyjątkowy. Ze zjednoczonych krajowych partii powstał Afrykański Związek Narodowy Kenii. Dzięki jego zdecydowanej postawie Anglicy zwolnili Jomo Kenyattę i przyrzekli pewne ustępstwa Afrykanom. Patrz notka nr 6.
[11] W 1907 r. ekspedycja angielska pokonała plemię Nandi i usunęła je do rezerwatu.
[12] Uganda, dawny protektorat brytyjski, od 1962 r. niepodlegÅ‚e paÅ„stwo, skÅ‚ada siÄ™ z szeregu królestw zachowanych z okresu przedkolonialnego. Najważniejsze z nich, Buganda, dominuje nad innymi. BugandÄ… rzÄ…dziÅ‚ król, który opierajÄ…c siÄ™ na wielkich feudaÅ‚ach dążyÅ‚ do uzyskania niepodlegÅ‚oÅ›ci Bugandy bÄ…dź caÅ‚ej Ugandy pod przewodnictwem Bugandy. W 1960 r. polityczna partia — Kongres Narodowy Ugandy — wysunęła żądanie natychmiastowej niepodlegÅ‚oÅ›ci paÅ„stwa oraz ograniczenia wÅ‚adzy kabaki. Angielski projekt poÅ‚Ä…czenia Ugandy, Kenii i Tanganiki w FederacjÄ™ Afryki Wschodniej nie zostaÅ‚ zrealizowany.
[13] Kilimandżaro (w jÄ™zyku krajowców: Kilima Ndżaro — góra ducha sprowadzajÄ…cego zimno). Góra posiada 3 szczyty: Kibo— 5895 m, Mawenzi — 5355 m i Szira — 4300 m.
[14] Do 1935 r. na Kilimandżaro wspięło się zaledwie 39 osób. Jednym z pierwszych był Polak, dr Antoni Jakubski, pracownik Instytutu Zoologicznego Wszechnicy Lwowskiej, który w latach 1909-10 badał Tanganikę. 13 marca 1910 r., pozostawiwszy niżej w obozie zmęczonych i wylękłych tragarzy, samotnie osiągnął szczyt Kibo. W okresie drugiej wojny światowej wyczynu tego dokonało dwóch Polaków, członków Polskiego Klubu Wysokogórskiego: w 1944 r. na szczyt Kibo wspiął się Jerzy Golcz, a w 1945 r. inż. Wiktor Ostrowski wraz z angielskim dziennikarzem A. W. Parsonem.
[15] Serpentarius secretarius.
[16] Coffea arabica.
[17] 17Kola (Cola acuminata) — drzewo z rodziny zatwarowatych rosnÄ…ce w Afryce Zachodniej. Jego owoce zawierajÄ… nasiona znane pod nazwÄ… orzeszków kola. WyciÄ…g z nich używany jest w lecznictwie w przypadkach przemÄ™czenia fizycznego i psychicznego oraz do wyrobu napojów.
[18] Miąższ czereśni kawowych zawiera spory procent kofeiny, która wzmaga czynność serca oraz ośrodkowego układu nerwowego (kora mózgowa) i wywołuje pobudzenie psychiczne
[19] Do hien wÅ‚aÅ›ciwych (Hyaenide) należy niewiele gatunków żywiÄ…cych siÄ™ prawie wyÅ‚Ä…cznie padlinÄ…. Hiena cÄ™tkowana (Crocotta crocuta) zamieszkuje AfrykÄ™ (tereny na poÅ‚udnie od Sahary). Obok niej wystÄ™puje w niektórych okolicach hiena prÄ™gowana (Hyaena hyaena). Dawniej żyÅ‚a w Europie krewniaczka hieny cÄ™tkowanej — hiena jaskiniowa (Hyaena spelaea). W Afryce PoÅ‚udniowej wystÄ™puje hiena brunatna (Hyaena brunnea), mniejsza od swoich krewniaczek, która żywi siÄ™ głównie padlinÄ… wyrzuconÄ… z morza. Wszystkie hieny sÄ… nocnymi, czÄ™sto stadnie żyjÄ…cymi zwierzÄ™tami. WystÄ™pujÄ… w Afryce oraz w poÅ‚udniowo-zachodniej Azji. GÅ‚os ich przypomina okropny Å›miech, majÄ… nieÅ‚adny chód i wydajÄ… nieprzyjemnÄ… woÅ„.
[20] Gazella dorcas
[21] Eland albo kanna (Taurotragus oryx) zamieszkuje sawanny prawie całej Afryki na południe od Sachary.
[22] Strepsiceros strepsiceros
[23] Connochaetes taurinus
[24] Witaj, przewodniku
[25] Naczelny dowódca
[26] Goryle
[27] Felis leo
[28] Bubalis caffer. Najbliższymi jego krewniakami, których wiele zamieszkuje dziewicze lasy Środkowej Afryki, są: nieco mniejszy bawół czerwony (Bubalis caffer nanus) z Konga i bawół krótkorogi (Bubalis caffer brachyceros) znad jeziora Czad.
[29] Biały człowieku
[30] 0Mila angielska — 1.600932 km.
[31] Jezioro Wiktorii (Victoria Nyanza). odkryte w 1858 r. przez Speke’a, leży na wysokości 1134 m n.p.m. Jego długość wynosi około 400 km, szerokość około 250 km, głębokość do 80 m, a długość linii brzegowej ponad 7000 km. Uchodzą do niego: Kagera (rzeka źródłowa Nilu), Mara, Nzoia; wypływa zeń Nil Wiktorii.
[32] Boma, kambi lub zeriba — okrÄ…gÅ‚e, kilkumetrowej Å›rednicy ogrodzenie.
[33] Krokodyl afrykański (Crocodilus cataphractus) występuje w rzekach Senegalu aż do Konga, w Afryce Wschodniej i Zachodniej, w rzece Kamerun, w wodach półsłonych bagien nadbrzeżnych zarośniętych mangrowcami, a w rzece Wazi, dopływie Kamerunu, występuje masowo. Krokodyl nilowy (Crocodilus niloticus) spotykany jest w całej Afryce.
[34] Kigelia africana
[35] Buana (w narzeczu suahili) — pan.
[36] Witaj, biały człowieku
[37] Equus quagga granti — zwana jest też zebrÄ… równikowÄ…. Ten najpospolitszy podgatunek z gatunku zebry stepowej zamieszkuje sawanny Afryki Wschodniej, zwÅ‚aszcza KeniÄ™.
[38] Tanganika — kraj na poÅ‚udnie od Kenii i Ugandy, dawna kolonia niemiecka, którÄ… Niemcy utracili po przegranej I wojnie Å›wiatowej. Od tej pory Tanganika stanowiÅ‚a terytorium powiernicze ONZ aż do uzyskania niepodlegÅ‚oÅ›ci w 1964 r. Obecna Zjednoczona Republika Tanzanii obejmuje dawnÄ… TanganikÄ™ oraz wyspy Zanzibar i Pemba.
[39] Telegrafista murzyński może przekazywać dalej każdą wiadomość, nawet nadaną w niezrozumiałym dla niego narzeczu.
[40] Nazwa australijskich rozbójników grasujących po gościńcach.
[41] Kitaru (w narzeczu suahili) — nosorożec.

Tematy