..
siada i p�aszczem, twarz zakrywa
PODCHOR��Y
Starcze! zapa� ci� prze�ciga?
Oto pierwsze zwyci�stwo... pokonam! lub zgin�!...
Ha! carze, ty nam polsk� ukrad�e� krain�?
Za to �mier�! bo wiedzia�e� kradn�c, �e� wart �mierci!
Ha! carze, ty� j� zabi� i rozdar� na �wierci,
Potem kawa�y spad�e z gilotyny �cienic
Przybi�e� do trzech tron�w jak do trzech szubienic,
Gdzie na nie patrz� wzgard� kr�lewscy zbrodniarze;
Carze! gdyby� dwa razy m�g� umrze�? o carze,
Dwa razy ciebie przed s�d Boga zapozywam...
s�ycha� szmer w t�umie... podnosz� sztylety... wstaj� z �aw
PREZES
zrzuca p�aszcz z g�owy... Wstaje i robi znak umywania r�k, potem
m�wi z wolna i powa�nie
R�bcie, jak chcecie... Lecz ja r�ce z krwi umywam.
PODCHOR��Y
do Spiskowych
A wy?
milczenie d�ugie
SZYLDWACH
przy wej�ciu
Kto idzie? has�o?
milczenie
SPISKOWI
Zgin�li�my! zdrada!
PODCHOR��Y
Ciszej.
s�ycha� odg�os padaj�cego cz�owieka
SZYLDWACH
Nie wiedzia� has�a...
PIERWSZY SPISKOWY
Trup po schodach spada.
PODCHOR��Y
Nie dr�yj, Prezesie! wszak�e z krwi umy�e� d�onie?
zbli�a si� z lamp� do trupa
Dajcie mi lamp�... sztylet w zabitego �onie...
Na piersiach jaki� papier pomi�ty, rozdarty...
Tak... jest to zdanie sprawy ze szpiegowskiej warty.
To szpieg... Wi�c go zakopa� tam - w k�cie ciemnicy.
dw�ch ze Spiskowych unosz� w k�t trupa, zapalaj� dwie latarnie -
i gr�b kopi�
PREZES
Rozchod�my si� ze schadzki... drugiej nie naznaczam.
PODCHOR��Y
Starcze, umiesz korzysta� z losu b�yskawicy?
Z marnego przera�enia? Lecz ja nie rozpaczam.
Ka�dy z osobna cara os�dzi zbrodniarza;
Roz�am my�li na g�os�w pojedy�cze wota,
A obaczemy, zapa�, trwogali przewa�a?
PREZES
Niech tak b�dzie... przewa�y staropolska cnota.
Czym�e b�dziem g�osowa�?...
KSI�DZ
Radzi s�uga bo�y,
Kto jest za �mierci� cara, rzuci na st� kul�,
Kto za uniewinnieniem, niechaj grasz po�o�y...
Ten grosz znajdzie si� zawsze w ubogich szkatule...
rzuca pieni�dz - za nim Prezes pieni�dz k�adzie, potem Spiskowi
kolejno rzucaj� z brz�kiem kule lub pieni�dze...
PIERWSZY ZE SPISKOWYCH
Za Prezesa przyk�adem niechaj grosz utrac�.
INNY
Nie mam grosza przy duszy, a wi�c kul� k�ad�,
Niech �yje wolno��!
INNY
A ja grosza nie zap�ac�
Za cara �ycie
INNY
Mo�e kupujemy zdrad�,
Niech z grosiwa nasz Prezes zda spraw�, czas przyjdzie.
PIERWSZY ZE SPISKOWYCH
do ludzi kopi�cych gr�b
Wy, co tam gr�b kopiecie, chod�cie... rzecz tu idzie
O to, czy grosz, czy kul� rzuci�.
KOPI�CY GR�B
Wiemy! Wiemy!
My dla g�uchego cz�eka mogi�� kopiemy,
Lecz sami z �aski Boga nie g�uszce.
PIERWSZY ZE SPISKOWYCH
Grosz dali
Wida�, �e si� w grabarzy nie chc� pisa� cechu,
L�kaj� si�, by carom grobu nie kopali.
Obaczemy�, z kt�rego wiatr powieje miechu
I pogra na organach?
wszyscy kolej� przeszli... Prezes liczy...
PREZES
�wie�cie mi pochodni� -
Dzi�ki ci, Bo�e, tylko pi�� g�os�w za zbrodni�.
PODCHOR��Y
Wi�c car zginie...
PREZES
M�odzie�cze, pi�� kul tylko pad�o...
Stu pi��dziesi�ciu przeciw zbrodni g�osowa�o...
PODCHOR��Y
Jak�e mi nagle w oczach �ycie moje zblad�o!
Na jedn� kart� przysz�o�� postawi�em ca��,
I nic... Olbrzymy spadli ze szczude� - to kar�y!
Ludzie, warto by przejrze� wszystkich trumien wieka,
Czy w ka�dej le�y cz�owiek przed wiekiem umar�y?
Czy z kt�rej trumny nie wsta� ten szkielet cz�owieka.
do Prezesa
Starcze, gdy w twoje my�li zagl�dam zgrzybia�e,
Widz�, �e� si� ty w inne urodzi� stolecie;
Po co ta maska? Ciebie nikt nie zna na �wiecie.
PREZES
Wszak maski nie w�o�y�em na me w�osy bia�e
PODCHOR��Y
Wiecznie spiewasz to samo! hymn staro�ci piejesz;
Jako baka�arz szkolny w dusz� dzieci siejesz
Nauk�, aby wstali przed zbiela�ym w�osem. -
Pami�taj, �e s� ludzie tkni�ci nieszcz�� ciosem,
Ludzie z bij�cym sercem i z dusz� p�omienn�,
Kt�rych w�osy zbiela�y w jedn� noc bezsenn�;
Wi�c ich uszanuj - wsta� przed nimi, stare dzieci�...
do Spiskowych
A wam wszystkim �miem d�ugie przepowiedzie� �ycie,
Bo�cie umieli wybra� gwiazd� przewodnika;
Id�cie za srebrn� g�ow� w noc niewoli czarn�-
We mnie wszystka nadzieja upada i znika;
Bo�cie z t�umu wysiani jak najwi�ksze ziarno;
A tak mali jeste�cie... Id�cie! gardz� wami!
Kto nie �mia� si� po�wi�ci�, mo�e zdrad� knuje?
Wi�c na znak wzgardy ludziom okrytym maskami
Rzucam pod nogi �ycie moje... i daruj�...
zrywa mask� z twarzy
SPISKOWI
To Kordian! Kordian! Kordian! nie znasz nas, Kordianie!...
Nie ma tu zdrajcy! nie ma! Patrzaj w nasze twarze.
Wszyscy demaskuj� si�... Kordian rzuca wzrok doko�a, zamy�la si� -
i potem wznosz�c g�ow� m�wi z wolna
KORDIAN
Po�r�d szlachetnych Kordian zwyci�c� zostanie.
Wy oblicza, on my�li i serce poka�e.
Kordian ma wart� w zamku tej nocy... s�yszycie?
Kordian ma wart� w zamku w nocy...
zbli�a si� do sto�a; na kawa�ku papieru pisze s��w kilka i rzuca
je Spiskowym
PIERWSZY SPISKOWY
czyta
"Narodowi
Zapisuj�, co mog�... krew moj� i �ycie,
I tron do rozrz�dzenia pr�ny".
KORDIAN
opiera si� o o�tarz i patrzy z ob��kaniem na milcz�cych Spiskowych...
potem macha r�k� i m�wi...
Precz, Spiskowi!
Rozchodz� si� wszyscy w milczeniu... Kordian stoi oparty o o�tarz,
pogr��ony w my�lach... Dwaj grabarze zakopali cia�o i zostawiwszy
na mogile pal�ce si� latarnie, odchodz�:.. Prezes s�du sam zostaje -
i kl�ka u stopni o�tarza za stoj�cym Kordianem
PREZES
Kordianie !
KORDIAN
obraca si� i m�wi z ob��kaniem coraz wzrastaj�cym
Kt� mi� budzi? czy godzina bi�a?
Przychodz� do pami�ci... latarnie - mogi�a...
Jeste� jednym z grabarzy i ��dasz zap�aty?
Ha - oto masz z Naj�wi�tsz� Pann� dwa dukaty,
Kt�re mi da�a matka b�ogos�awi�c syna.
Musisz mie� dzieci? S�uchaj! niech twoja rodzina
Westchnie za mn� do Boga.
PREZES
Oh! ja nie mam. dzieci.
KORDIAN
Nie masz? - A w�os tw�j bia�y jako srebro �wieci;
Ty� nic za twoje �ycie nie odp�aci� Bogu.
PREZES
Kordianie! oto kl�cz� na o�tarza progu,
Lecz nie przed Bogiem, kl�cz�, Kordianie, przed tob�.
Jam ci� na �mier� po�wi�ci�, teraz walcz� z sob�,
Z sumnieniem, jam s�d zmrozi� sumnieniem...
KORDIAN
Ha! stary!
K�adziesz zbrodni� na zbrodni�, kl�k�e� przed zbrodniarzem.
Chod� ze mn� - zajrzym w ksi�gi i �wiatu wyka�em,
�e Polska ca�a �adnej niegodna ofiary,
�e ja b�d� zbrodniarzem...
PREZES
Na Boga, Kordianie!
Ty masz gor�czk�, w oczach dziwne ob��kanie...
KORDIAN
To nic, starcze... To w�os mi siwieje i boli,
W�os ka�dy cierpi, czuj� zgon ka�dego w�osa;
To nic... Na grobie wsadzisz dwie r�szczki topoli
I r��... Potem spadnie �ez rz�sistych rosa,
To mi w�osy o�yj�... Masz pi�ro przy sobie?
Chcia�bym spisa� imiona p�acz�cych nade mn�. -
Ojciec w grobie - i matka w grobie - krewni w grobie,
Ona - jak w grobie... Wi�c nikt po mnie! wszyscy ze mn�!
A szubienica b�dzie pomnikiem grobowym...
PREZES
Kordianie! oto pismo, kt�re� da� Spiskowym,
Schowaj je, spal, b�d� wolnym od przyrzecze� s�owa.
KORDIAN
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.