M.A. Krpiec, U podstaw rozumienia kultury. DzieBa, t. 15, Lublin 1991, s. 10-11.
16
Hanna Kowalska
nia kultury2, przywoBujc BaciDskie sBowo cultura, oznaczajce upraw ziemi, i p�zniejsze Cyceronowe animi cultura, rozumiane jako uszlachetnianie ludzkiego umysBu gB�wnie przez filozofie. Greckim odpowiednikiem u|ywanego w tym znaczeniu sBowa kultura byBa paideia (BEH15A0). W pracy W. Jaegera3 znajdujemy stwierdzenie, |e istota kultury greckiej zawiera si w odnajdywaniu Badu w otaczajcym [wiecie i dziaBaniu czBowieka. Paideia to takie wychowywanie mBodzie|y, by mogBa rozumie tre[ci kultury, |y w danej kulturze i wsp�Btworzy j. Dlatego wychowywano nauczajc metafizyki i retoryki, wpajano mBodym pokoleniom, |e byt ma swoje odzwierciedlenie w sBowie, a sBowo jest to|same z ludzkim czynem4.
Nowo|ytne pojmowanie sBowa kultura zwizane byBo z chrze[cijaDskim kultem religijnym. Zredniowiecze podzielaBo p�znoantyczne pogldy estetyczne Dionizego Areopagity, widzc w kulturze ludzk - nieudoln, ale konieczn - pr�b na[ladowania Boskiego aktu tw�rczego5. WedBug J. Huizingi, w Zredniowieczu istota rozumienia kultury tkwiBa w odtwarzaniu u[wiconego porzdku6. Pogld taki obowizywaB do Renesansu, kiedy to mianem kultury zaczto okre[la duchowe i umysBowe doskonalenie si czBowieka.
Krpiec zauwa|a, |e dopiero w XVII wieku S. Pufendorf u|yB sBowa kultura w znaczeniu absolutnym. Jest to niezwykBy moment w historii pojcia tak|e ze wzgldu na to, i| po raz pierwszy w czasach chrze[cijaDskich nastpiBa zmiana w rozumieniu istoty natury, kt�r przeciwstawiono kulturze.
Wsp�Bczesne rozumienie kultury jako tworu ludzkiego indywidualnego i spoBecznego Bczy si z nazwiskiem Johanna Herdera. W Anglii i Francji u|ywano w tym przypadku sBowa cywilizacja. Oba te pojcia, co podkre[la M.A. Krpiec, jako pierwszy przeciwstawiB Kant. WedBug niemieckiego filozofa kultura jest odbiciem wewntrznych warto[ci czBowieka, natomiast cywilizacja oznacza zewntrzny organizacyjny ksztaBt |ycia spoBecznego, formy dziaBania. Z pogld�w Wilhelma von Humboldta wynika natomiast, |e pod pojciem kultury nale|y rozumie duchowy rozw�j, cywilizacja z kolei oznaczaBa porzdek zewntrzny.
Skupienie uwagi na znaczeniu sB�w kultura i cywilizacja zrodziBo normatywne ujcie badawcze. Sigano do etymologii poj rzymskich {cultura, cultivate, cultus; civilitas, civilis, civis), kt�re staBy si terminami filozoficznymi i u|ywane s na terenie wielu nauk humanistycznych - archeologii, etnografii, etnologii, antropologii, socjologii, psychologii, filologii. Dzieje tych poj splotBy si ze sob: czsto u|ywano ich zamiennie, w innych przypadkach przeciwstawiano je sobie na zasadzie opozycji i w�wczas kultura obejmowaBa wysiBki zmierzajce
2 Tam|e, s. 7.
3W. Jaeger, Paideia. PrzekB. M. Plezia, Warszawa 1962, s. 27.
4 O powizaniu wychowania z kultur w antycznej Grecji patrz: !. 25@8=F52, 8B>@8:0 8 8AB>:8 52@>?59A:>9 ;8B5@0BC@=>9 B@048F88, >A:20 1996, s. 352.
5 PisaB o tym w Imionach Bo|ych, a po nim Klemens Aleksandryjski w Kobiercach, a tak|e Tertulian i Laktancjusz.
6J. Huizinga, JesieD [redniowiecza. PrzekB. T. Brzostowski, t. 2, Warszawa 1967, s. 97.
Kryteria my[lenia w procedurach badawczych
17
W trosce o komfort korzystania z naszego serwisu chcemy dostarczać Ci coraz lepsze usługi. By móc to robić prosimy, abyś wyraził zgodę na dopasowanie treści marketingowych do Twoich zachowań w serwisie. Zgoda ta pozwoli nam częściowo finansować rozwój świadczonych usług.
Pamiętaj, że dbamy o Twoją prywatność. Nie zwiększamy zakresu naszych uprawnień bez Twojej zgody. Zadbamy również o bezpieczeństwo Twoich danych. Wyrażoną zgodę możesz cofnąć w każdej chwili.